O‘zbеkiston rеspublikаsi

Q* 
0 
B 
max TR 
TR 
Q* 
TR 

---

190 
mahsulot hajmini o‘zgartirishi yoki bir vaqtning o‘zida narxni hamda mahsulot miqdorini 
o‘zgartirish mumkin. 
Monopolistning maqsadi maksimal foyda olish bo‘lsa, u tovar narxini xohlagancha 
oshira olmaydi. Narx oshishi bilan mahsulotga talab kamayib boradi, narx oshishi ma`lum 
darajaga etganda umumiy daromad umumiy xarajatni qoplamaydi. Monopolist qanday 
narx strategiyasini tutishini bilish uchun daromadning narxga ko‘ra talab elastikligi bilan 
qanday bog‘liqligini eslash zarur bo‘ladi. Talab chizig‘ining elastik bo‘lgan qismida 


1

p
E
narxning pasayishi umumiy daromadni o‘sishiga olib keladi 


0

MR
, elastiklik 
birga teng bo‘lganda 


1

p
E
umumiy daromad maksimumga erishadi (MR=0), elastik 
bo‘lmagan qismida narxning pasayishi umumiy daromadni pasayishiga olib keladi 


0

MR
. Shuni tushungan monopolist talab chizig‘ining elastik bo‘lmagan qismida 
harakat qilmaydi
. 
Biz ko‘rsatamiz monopolist ham raqobatlashgan bozordagi firma kabi chekli 
harakat bilan chekli daromadni tengligini ta`minlaydigan hajmda mahsulot ishlab 
chiqarsagina maksimal foyda olishi mumkin (14.2-rasm).
 
 
 
 
14.2- rasm. 
MR
MC

 bo‘lganda foydani maksimallashtirish grafigi 
Rasmda monopolistning o‘rtacha daromad chizig‘i bipor talabi chizig‘ini beradi. 
Mahsulot narxi shu mahsulot ishlab chiqarish hajmiga bog‘liq funktsiya. Grafikdan 
ko‘rinib turibdiki, ishlab chiqarish hajmi 
*
Q
ga teng bo‘lganda chekli xarajat chekli 
daromadga teng bo‘ladi. Talab chizig‘idan foydalanib mahsulot hajmi 
*
Q
ga mos bo‘lgan 
bir birlik mahsulotning monopol narxi 
*
P
ni aniqlaymiz. Ushbu 
*
Q
ga teng bo‘lgan 
mahsulot hajmida foyda maksimal bo‘lishini ko‘rsatamiz. Ma`lumki, raqobatlashgan 
bozorda muvozanatlik 
E
nuqtada erishiladi. Grafikda 
E
nuqta muvozanat nuqta va unga 
mos keladigan ishlab chiqarish hajmi 
e
Q
va narx 
e
P
.