O`zbekiston respublikasi xalq ta`lim vazirligi fan: Tanlov fanlari (Paleografiya) Navoiy-2021 Navoiy viloyat xtxqtmohm

Shunday qilib, tatqiqotchi Yozuvni o’qishga kirishar ekan, avvalo Yozuv sistemasining umumiy xususiyatini aniqlaydi. U oxirgi satrning to’ldirilmay qolgan qismidan, Yozuvning yo’nalishini bilib oladi, so’zlarning bo’laklarga ajralishi ajralmasligini aniqlaydi, bo’laklarga ajratilgan taqdirda bo’laklar qanday belgilar: chiziqcha, nuqta, ikkita nuqta va xokazolar bilan muntazam takrorlanayotganligiga e’tibor beradi.

So’ngra belgilar sonini belgilab chiqadi. Shunga qarab, u qanday YOzuv: harfli,bo’g’inli, ideografik yoki aralash Yozuv bilan ish ko’rayotganligini bilib oladi.? Belgilari soni 30 tadan kam bo’lgan Yozuvning harfli sistema bo’lishidan ko’ra, bir necha yuz belgidan iborat, Yozuvning esa murakkab bo’g’inli sistema bo’lishi aniqroqdir.

So’ngra belgilar sonini belgilab chiqadi. Shunga qarab, u qanday YOzuv: harfli,bo’g’inli, ideografik yoki aralash Yozuv bilan ish ko’rayotganligini bilib oladi.? Belgilari soni 30 tadan kam bo’lgan Yozuvning harfli sistema bo’lishidan ko’ra, bir necha yuz belgidan iborat, Yozuvning esa murakkab bo’g’inli sistema bo’lishi aniqroqdir.

Tatqiqotchi atoqli otlarni bilingva yordamida (agar bo’lsa) birinchi navbatda topadi. Ular olimni noma’lum YOzuvga olib kiradigan so’qmoq yo’l bo’lib xizmat qiladi,masalan, V.Tomson Urxun Enisey bitigtoshlardagi YOzuvlar ichidan birinchi bo’lib, “Turk”, “Tangri” so’zlarni o’qiydi. Bilingva bo’lmagan xollarda noma’lm tilda yozilgan tekstni o’qib tushunishi uchun quyidagi ikki usuldan foydalaniladi.

Birinchi - kombinasiyaga asoslangan usul,bunda Yozuv o’qilayotgan (lekin tarjima qilinmagan), tekstidan kelib chiqayotgan qonuniyatlar asosida tushuntiriladi va sharhlanadi.Turli guruxdagi belgilarning tuzilishi va o’zgarishini, umuman tekstning tuzilishini, jumlaning asosiy bo’laklari qanday o’rin egallganligini kuzata borib, keyin xulosa chiqariladi.

Birinchi - kombinasiyaga asoslangan usul,bunda Yozuv o’qilayotgan (lekin tarjima qilinmagan), tekstidan kelib chiqayotgan qonuniyatlar asosida tushuntiriladi va sharhlanadi.Turli guruxdagi belgilarning tuzilishi va o’zgarishini, umuman tekstning tuzilishini, jumlaning asosiy bo’laklari qanday o’rin egallganligini kuzata borib, keyin xulosa chiqariladi.