O‘zbekiston tarixi (IV asrdan XVI asrgacha)

Ismoilning g‘a labasi bilan tugaydi. Butun Xuroson somoniylar 
qo‘l ostiga o‘tadi. Noilojlikdan xalifa Ismoilga hukmdorlik 
yorlig‘ini yuborishga majbur bo‘ladi.
Ismoil Somoniy butun Movaro 
unnahr va Xurosonni o‘z 
qo‘l ostida birlashtirdi. Buxoro shahri bu ikki davlatning poy-
taxtiga aylandi.
Boshqaruv tizimi.
Somoniylar mam 
lakatni boshqarishda 
dastavval ixcham boshqaruv ma’muriyatini tashkil etdilar. U 
amir dargohi va devonlar (vazirliklar)dan iborat edi.
Dargohda amir qarorgohi va ha rami hamda saroy a’yon ­
lari, nav kar va xizmatkorlarining turar joy lari bo‘lardi. Nar -
shaxiyning yo 
zi 
shicha, somoniylar boshqaruvi asosan o‘nta 
devon or 
qa 
li ido 
ra etilib, ular orasida vazir devoni bosh 
boshqaruv mah kamasi hisoblanardi. Nasr II (914–943) 
davrida Buxoro ning Registon maydonida amir qasri qarshisida 
devonlar uchun saroy quri 
lib, mahkama mana shu maxsus 
bino 
ga joylashgan edi. Mahkama xiz 
matchilari arab, fors 
* Somoniylar davlati (865–999) – Movarounnahr 
va Xurosondagi o‘rta asr davlati. Somoniylar dav-
latining tashkil topishi Arab xalifaligining qulashi 
hamda Movarounnahr va Xurosonni bosib olgan 
Somoniylarning davlat tepasiga chiqishi bilan bog‘ -
liq. Ravnaq topgan davrida Movarounnahr, Xuro-
son, Shimoliy va Sharqiy Eronni o‘z ichiga olgan.

---

47
tillarini pux 
ta egallab olgan, Qur’onni va shariat 
ning asosiy 
qoidalarini yaxshi bila digan, turli fanlardan xabardor bo‘l gan 
savodli aslzodalardan tanlab olin gan.
Movarounnahrning ravnaqida Islom dini ruhoniylarining 
hissasi katta bo‘ldi. Shu boisdan ularning obro‘yi oshib, 
poytaxt Buxoro Sharqda Islom dinining eng nufuzli 
markazlaridan biriga aylandi. Shaharlarda ko‘plab ibodat-
xonalar, shu jumla dan, jome masjid, xonaqoh va namozgohlar 
bino qilindi. Shu davrda Buxoro shahrida O‘rta Osiyodagi ilk 
ilmgoh – madrasa bunyod etiladi. Buxoroning bu qadimiy 
madrasasi X asrda bino qilingan. U Farjak madrasasi deb 
yuritilgan.
Mamlakat ma’naviy hayotida “ustod” deb atalgan din va 
ilm peshvolari rahnamolik qilardi. Keyinchalik bu nom “shayx