O’zbekistonda ijtimoiy sohada amalga oshirilayotgan o’zgarishlar mazmun va mohiyati

OʻZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY TA’LIM, FAN VA INNOVATSIYALAR VAZIRLIGI
O'ZBEKISTON FINLANDIYA PEDAGOGIKA INSTITUTI ,,O’ZBEKISTONNING ENG YANGI TARIXI’’ FANIDAN MAKTABGACHA TA’LIM YO’NALISHI IJTIMOIY GUMANITAR FANLAR KAFEDRASI
MAVZU: MUSTAQILLLIKGA ERISHISH ARAFASIDA O'ZBEKISTONDAGI IJTIMOIY O'ZGARISHLAR MAZMUN VA MOHIYATI

MUSTAQIL ISH

Guruh: Sirtqi 112 guruh

Bajardi: Gulyamova O
Qabul qildi: Yaqubov F.S

Mustaqilllikga erishish arafasida O'zbekistondagi ijtimoiy o'zgarishlar mazmun va mohiyati

Reja:


1. O’zbekistonda ijtimoiy sohada amalga oshirilayotgan o’zgarishlar
2. Harakatlar strategiyasi haqida tushunchalar
3. 2022 — 2026-yillarga mo’ljallangan yangi O’zbekistonning taraqqiyot strategiyasi to’g’risida

Kirish
O’zbekistonda demokratik islohotlar amalga oshirilayotgan hamda bozor iqtisodiyotiga o’tilayotgan bir davrda ijtimoiy muammolarga alohida e’tibor qaratilmoqda. O’zbekistonnning o’z tiklanish va taraqqiy etish yo’liga asoslangan tamoyillardan biri ham bu kuchli ijtimoiy siyosatdir. Kuchli ijtimoiy siyosat deganda “O’zbekistonning har bir fuqarosi millati, dini va e’tiqodidan qat’iy nazar shaxs sifatida shakllanishi, o’z qobiliyatini namoyon etishi, hayotini yanada farovon, munosib, ma’naviy boyroq qilishi uchun” zarur sharoitlarni yaratishga qaratilgan aholini ijtimoiy himoyalash bo’yicha ijtimoiy kafolat va choralarning ta’minlanishi tushuniladi. Fuqarolarga natijali ijtimoiy ko’makni ko’rsatish imkonini beruvchi aholini ijtimoiy himoyalash tizimining vujudga kelishi ushbu yillardagi ijtimoiy siyosatning tabiiy yutuqlaridan bo’lib hisoblanadi.
Mustaqillik yillari mobaynida mavjud real iqtisodiy va demografik vaziyatni inobatga olgan holda bozor iqtisodiyoti sari bosqichma bosqich o’tish asnosida aholini ijtimoiy himoyalash mexanizmi yaratildi. Dastlabki bosqichlarida bu barcha aholini ijtimoiy himoyalanishini ta’minlovchi yo’li bo’lib, u o’z o’rnida insonlar hayoti darajasining keskin ravishda tushib ketishini oldini olish, mamlakatda turg’unlikni saqlab qolish imkoniyatini berdi. Islohotlarning chuqurlashib borishi barobarida aholiga manzilli yordam ko’rsatilishiga katta e’tibor qaratildi. Barcha nafaqa va yordam pullari oilalarga berila boshlandi, bunda asosiy e’tibor kam ta’minlangan oilalar, qariyalar va bolalarga qaratildi. Aholining turli qatlamlariga differensial yondoshish zamonaviy ijtimoiy himoya tizimining o’ziga xos tomonlaridan biridir. O’zbekistonda ijtimoiy himoya tizimi rivojlanishining zamonaviy bosqichi barqaror iqtisodiy o’sish, aholi hayoti tarzining sifat jihatidan yaxshilanilishiga asoslangan.
O’zbekiston Respublikasi keng ko’lamli iqtisodiy va ijtimoiy islohotlar yo’lidan ishonch bilan bormoqda. Mamlakatimiz iqtisodiyoti jadal rivojlanishda davom etmoqda. Shunday qilib, 2019-yilning birinchi yarmida yalpi ichki mahsulotning o’sishi 5,8 foizni tashkil etdi, bu asosan sanoatning jadal o’sishi – 6,9 foiz va investitsiyalar o’sishi – qariyb 58,9 foiz hisobiga ta’minlandi. O’zbekiston iqtisodiyotining deyarli uchdan bir qismi sanoatga to’g’ri keladi. Yiliga 60 milliard kub metrdan ortiq tabiiy gaz, 750 ming tonna neft, 2 million tonna gaz kondensati, 4 million tonna koʻmir qazib olinadi. Rangli metallurgiya (mis, rux, molibden, volfram, platina guruhi metallari) va qimmatbaho metallar (oltin, kumush) uchun rivojlangan xomashyo bazasiga ega, bu esa xom ashyo yetkazib berish bilan bog’liq xatarlarni minimallashtirish imkonini beradi. Mahalliy xomashyo asosida kimyo sanoatida har xil turdagi azotli, fosforli va kaliyli oʻgʻitlar, sintetik tola va iplar, ammiak, soda, kauchuk mahsulotlari, polimer mahsulotlari va boshqalar ishlab chiqariladi.
Toʻqimachilik sanoati jadal rivojlanmoqda. 2025-yilgacha mamlakatimizda ishlab chiqarilayotgan paxta tolasini to’qimachilik klasterlarini tashkil etish orqali to’liq qayta ishlash vazifasi qo’yildi. Boy mahalliy xomashyoni chuqur qayta ishlash asosida yuqori qo’shimcha qiymatga ega bo’lgan innovatsion va yuqori texnologiyali ishlab chiqarishlarni rivojlantirish bo’yicha o’rta muddatli istiqbolga mo’ljallangan tarmoq maqsadli dasturlari ishlab chiqildi va amalga oshirilmoqda. Sug'orma dehqonchilik mamlakat oziq-ovqat xavfsizligining asosidir. O’zbekiston meva-sabzavot, meva va uzum, pilla, qorako’l mo’yna va jun yetishtirish bo’yicha jahonda yetakchi o’rinni egallaydi. Bugungi kunda qishloq xo’jaligida tub o’zgarishlar amalga oshirilmoqda: paxta va g’alla yetishtirishning eskirgan kvazidavlat tizimi o’rniga xususiy sektorga tegishli va bozor tamoyillari asosida faoliyat yurituvchi zamonaviy agrosanoat klasterlari faol joriy etilmoqda. Hozirda ular mamlakatimizda yetishtirilayotgan paxtaning yarmidan ko’pi (52 foizi) yetishtirmoqda.
Qishloq xo’jaligini diversifikatsiya va modernizatsiya qilish ishlari olib borilmoqda, jahon bozorida xaridorgir bo’lgan yangi meva-sabzavot turlari joriy etilmoqda. Dunyoning 80 ta davlatiga 180 turdan ortiq qishloq xoʻjaligi mahsulotlari eksport qilinmoqda – bu mamlakat eksportining 20 foizini tashkil etadi. 2019-2021-yillarda yangi ish o’rinlari tashkil etish, aholi bandligi va daromadlarini oshirish maqsadida xizmat ko’rsatish va servis sohasini, ayniqsa, mehnat bozori keskinlashgan hududlarda rivojlantirishga alohida e’tibor qaratiladi. 2018-yil yakuni bo’yicha respublika iqtisodiyotida xizmatlarning ulushi 35,6 foizni tashkil etdi. Moliya, arxitektura, aloqa, axborotlashtirish va sog’liqni saqlash sohalarida xizmat ko’rsatish sohasida yuqori o’sish sur’atlariga erishilmoqda. Turizm iqtisodiyotning muhim raqobatbardosh sektoridir.
Bu yerda qonunchilik bazasini takomillashtirishga qaratilgan katta islohotlar ham amalga oshirilmoqda – birgina 2018 yilning o’zida 25 dan ortiq me’yoriy-huquqiy hujjatlar qabul qilindi. Ko’rilgan chora-tadbirlar natijasida 2018-yilda sayyohlar oqimi qariyb 5,3 million kishini tashkil etdi, bu 2017-yilga nisbatan ikki baravar ko’pdir. O’zbekiston dunyoning barcha davlatlari bilan iqtisodiy hamkorlik uchun ochiq. Xorijiy va mahalliy investorlarni jalb qilish uchun eng qulay davlat rejimini yaratish nazarda tutilmoqda. Islohotlar strategiyasining ustuvor yo’nalishlari ijtimoiy siyosat, aholi uchun munosib turmush sharoitini ta’minlash masalalari bo’lib qolmoqda. Ish haqi, pensiyalar, stipendiyalar va ijtimoiy nafaqalar sezilarli darajada oshirilib, 2018 yilda aholining real daromadlari 12 foizga oshdi.
Davlatimiz rahbari ta’kidlaganidek, islohotlar jarayonida nafaqat qonun hujjatlarini o’zgartirish, balki strategiyalarni ishlab chiqish eng murakkab vazifadir. Asosiysi, odamlarning dunyoqarashi va tafakkurini o'zgartirish. O’zbekistonda 2017-yilning birinchi yarmida 84,3 mingta ish o’rni yaratildi. Shuningdek, 13 ming 399 ta loyiha amalga oshirildi, 10 ta erkin iqtisodiy zona, 5 ta kichik sanoat zonasi tashkil etildi. Tadbirkorlikni rivojlantirish va yangi ish o’rinlari yaratish uchun 2,1 trillion so’m miqdorida kreditlar ajratildi. Shaharlarda energiya tejamkor arzon ko’p qavatli uylarni qurish va rekonstruksiya qilish dasturi tasdiqlandi va amalga oshirilmoqda. Dastur doirasida 1136 ta ko’p qavatli uy quriladi. Kvartiralarning umumiy soni 50 ming 286 tani tashkil etadi.Shuningdek, qishloq joylarda 75 mingta turar-joy binolari quriladi.
Asosiy ustuvor vazifa – makroiqtisodiy barqarorlikni saqlash. Bunda, shubhasiz, Oʻzbekiston Respublikasini 2030-yilgacha ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish konsepsiyasini ishlab chiqish muhim qadam boʻlib, u iqtisodiyotning barqaror oʻsishini taʼminlash uchun uzoq muddatli maqsad va vazifalarni, rivojlanishning ustuvor yoʻnalishlari va ularga erishish usullarini shakllantiradi. Mamlakatimizda iqtisodiy islohotlar vektori 2017-2021-yillarda O’zbekistonni yanada rivojlantirish bo’yicha qabul qilingan Harakatlar strategiyasida iqtisodiyotni erkinlashtirish va ijtimoiy sohani rivojlantirishning eng muhim jihatlarini qamrab olgan holda belgilab berildi. Bu mamlakat iqtisodiyotining raqobatbardoshligini oshirish, biznes yuritish uchun zarur shart-sharoitlarni yaratish va inson kapitalini rivojlantirish imkoniyatlarini kengaytirishga qaratilgan.
O’zbekistonning jahon hamjamiyati uchun ochiqligi va jozibadorligini ta’minlash choralari ko’rilmoqda. Rivojlanishning ikkinchi muhim ustuvor yoʻnalishi – raqobatbardosh bozor iqtisodiyotiga oʻtishni jadallashtirish boʻlib, bunda yerdan foydalanish va foydalanuvchilarning huquqlari sohasida islohotlarni amalga oshirish muhim shartlardan biri hisoblanadi. Yana bir muhim shart – moliya bozorlarini rivojlantirish va chuqurlashtirish bo’lib, buning uchun moliya sektorini yanada rivojlantirish konsepsiyasini hamda moliya bozori infratuzilmasini modernizatsiya va rivojlantirish bo’yicha kompleks chora-tadbirlarni ishlab chiqishni nazarda tutmoqdamiz. Uchinchi ustuvor yo’nalish – aholini ijtimoiy himoya qilish va ularga xizmat ko’rsatishni kuchaytirish. Davlat pensiya taʼminoti tizimini isloh qilish konsepsiyasini ishlab chiqish bilan pensiya islohotini oʻtkazish nazarda tutilmoqda. Ijtimoiy kafolatlar tizimi ham qayta ko’rib chiqiladi. Ijtimoiy sohani isloh qilishning muhim yo’nalishlaridan biri mehnat bozorini isloh qilish bo’ladi: davlat sektorida ish haqi fondini shakllantirish, vaqtinchalik ishsizlikdan sug’urta olish imkoniyatini soddalashtirish, kasb-hunar ta’limi dasturlarini diversifikatsiya qilish choralari ko’rilmoqda.
Xususiy sektorning kengroq ishtirokini, tibbiy xizmatlarni davlat tomonidan moliyalashtirishni ko’paytirishni, aholiga kafolatlangan tibbiy xizmatlarning to’liq va sifatli ko’rsatilishini monitoring qilish va monitoring qilishning samarali mexanizmini ishlab chiqish va joriy etishni nazarda tutuvchi Sog’liqni saqlashni rivojlantirish strategiyasi ishlab chiqiladi. Davlat-xususiy sheriklikni rivojlantirish bo’yicha kompleks chora-tadbirlar, shuningdek, davlat ulushidagi korxonalar faoliyati samaradorligini oshirish va boshqaruvni takomillashtirish bo’yicha strategiyalarni ishlab chiqish rejalashtirilgan. Yana bir ustuvor yo’nalish – tabiiy resurslardan foydalanish samaradorligini oshirish bo’lib, bunda suv zahiralarini boshqarish va sug’orish sohasiga muhim o’rin berilgan. Qishloq xo’jaligini tomchilatib sug’orish, gidroponika va boshqa ilg’or qishloq xo’jaligi texnologiyalaridan foydalangan holda intensiv rivojlantirishga o’tishni nazarda tutuvchi konsepsiya ham ishlab chiqildi. Bu islohotlarning barchasi mamlakatimiz taraqqiyotini jadallashtirish, aholi farovonligini oshirishga qaratilgan.
Mamlakatimizni 2017 — 2021-yillarda rivojlantirishning beshta ustuvor yo’nalishi bo’yicha Harakatlar strategiyasi  doirasida o’tgan davr mobaynida davlat va jamiyat hayotining barcha sohalarini tubdan isloh etishga qaratilgan 300 ga yaqin qonun, 4 mingdan ziyod O’zbekiston Respublikasi Prezidenti qarorlari qabul qilindi. Shuningdek, inson huquqlarini ta’minlash, davlat organlarining hisobdorligi va ochiqligini kuchaytirish hamda fuqarolik jamiyati institutlari, ommaviy axborot vositalarining roli, aholi va jamoat birlashmalarining siyosiy faolligini oshirish bo’yicha tizimli ishlar amalga oshirildi. Milliy iqtisodiyotni isloh qilish borasida tashqi savdo, soliq va moliya siyosatini liberallashtirish, tadbirkorlikni qo’llab-quvvatlash va xususiy mulk daxlsizligini kafolatlash, qishloq xo’jaligi mahsulotlarini chuqur qayta ishlashni tashkil etish hamda hududlarni jadal rivojlantirishni ta’minlash bo’yicha ta’sirchan choralar ko’rildi.
Fuqarolarning ijtimoiy himoyasini kuchaytirish va kambag’allikni qisqartirish davlat siyosatining ustuvor yo’nalishi sifatida belgilanib, aholini yangi ish o’rinlari va kafolatli daromad manbai, malakali tibbiy va ta’lim xizmatlari, munosib yashash sharoitlari bilan ta’minlash sifat jihatidan yangi bosqichga ko’tarildi. So’nggi besh yillik islohotlarning natijasida mamlakatimizda Yangi O’zbekistonni barpo etishning zarur siyosiy-huquqiy, ijtimoiy-iqtisodiy va ilmiy-ma’rifiy asoslari yaratildi. Iqtisodiyot tarmoqlarida barqaror yuqori o’sish sur’atlarini ta’minlash orqali kelgusi besh yilda aholi jon boshiga yalpi ichki mahsulotni — 1,6 baravar va 2030-yilga borib aholi jon boshiga to’g’ri keladigan daromadni 4 ming AQSh dollaridan oshirish hamda “daromadi o’rtachadan yuqori bo’lgan davlatlar” qatoriga kirish uchun zamin yaratish. “O’zbekiston bo’ylab sayohat qiling” dasturi doirasida mahalliy sayyohlar sonini 12 million nafardan oshirish hamda respublikaga tashrif buyuradigan xorijiy turistlar sonini 9 million nafarga yetkazish. To’siqsiz turizm infratuzilmasini mamlakatning asosiy turizm shaharlarida keng joriy qilish. 2026-yilgacha turizm sohasida band bo’lgan aholi sonini 2 baravar oshirib, 520 ming nafarga yetkazish. Respublikaning eksport salohiyatini oshirish orqali 2026-yilda respublika eksport hajmlarini 30 milliard AQSh dollariga yetkazish.
Xulosa o’rnida shuni aytish mumkinki, O’zbekistonda kundan kunga ijtimoiy sohada yangidan yangi o’zgarishlar amalga oshirilmoqda. Prizidentimiz aholi hayotini yaxshilashga va davlatimiz rivojlanishiga harakat qilmoqda. Biz bu harakatni qo’llab quvvatlashga va qadriga etishimiz kerak deb o’ylayman.

Foydalanilgan saydlar:

1. 
   https://rg.ru/2019/08/29/ekonomicheskie-i-socialnye-reformy-v-uzbekistane-nabrali-oboroty.html
   
2. 
   http://kompy.info/ozbekistonda-ijtimoiy-sohada-amalga-oshirilayotgan-ozgarishlar.html?page=4