O‘zbekistonda pedagogik diagnostikaga oid qarashlarning shakllanishi bir necha rivojlanish bosqichlarini bosib o‘tgan

O‘zbekistonda pedagogik diagnostikaga oid qarashlarning shakllanishi bir necha rivojlanish bosqichlarini bosib o‘tgan.
1. Ilk yillar: O’zbekistonda ta’limning dastlabki yillarida rasmiy pedagogik diagnostikaga kamroq e’tibor qaratildi. O'qituvchilar, birinchi navbatda, o'quvchilarning bilim olish jarayonini baholash uchun norasmiy kuzatishlar va baholashlarga tayandilar. Asosiy e’tibor ko‘proq eslab qolish va an’anaviy o‘qitish usullariga qaratildi.
2. Sovet taʼsiri: Sovet davrida Oʻzbekiston taʼlim tizimi sovet modeliga amal qilgan va bunda standartlashtirilgan test va baholashga katta eʼtibor berilgan. Pedagogik diagnostika yanada tizimli va markazlashtirilgan bo‘lib, standartlashtirilgan imtihonlar va baholashlar o‘quvchilarning muvaffaqiyati va o‘qituvchi samaradorligini o‘lchash uchun qo‘llanila boshlandi.
3. Mustaqillikdan keyingi islohotlar: 1991-yilda mamlakat mustaqillikka erishgach, O‘zbekistonda ta’lim sohasida jiddiy islohotlar amalga oshirildi. Hukumat sof bilimga asoslangan ta'lim tizimidan ko'proq o'quvchilarga yo'naltirilgan yondashuvga o'tishni maqsad qilgan. Bunga pedagogik diagnostikaning rolini qayta baholash kiradi.
4. Yangi baholash usullarini joriy etish: O‘zbekistonda keyingi yillarda pedagogik diagnostikani takomillashtirish maqsadida yangi baholash usullari va vositalari joriy etilmoqda. Bu faqat yig'indiviy baholashga tayanmasdan, balki butun o'quv jarayoni davomida o'quvchilar bilimini doimiy baholashga qaratilgan formativ baholashga o'tishni o'z ichiga oladi.
5. Kompetensiyaga asoslangan ta’limni amalga oshirish: O‘zbekistonda ham bilimlarni egallashdan ko‘ra ko‘nikma va malakalarni rivojlantirishga qaratilgan kompetensiyaga asoslangan ta’lim yondashuvi qo‘llanilmoqda. Bu siljish pedagogik diagnostikaning qayta baholanishiga olib keldi, bunda o‘quvchilarning bilimlarini real sharoitlarda qo‘llash qobiliyatini baholashga katta e’tibor berildi.
6. O‘qituvchilarning malakasini oshirish: O‘zbekistonda o‘qituvchilar malakasini oshirish dasturlari endi pedagogik diagnostika bo‘yicha treningni o‘z ichiga oladi. O'qituvchilarga turli baholash usullari va vositalaridan foydalanish, baholash natijalarini sharhlash va o'quv qarorlarini qabul qilish uchun diagnostika ma'lumotlaridan foydalanish bo'yicha ko'rsatmalar beriladi.
Umuman olganda, O‘zbekistonda pedagogik diagnostika bo‘yicha qarashlar vaqt o‘tishi bilan rivojlanib, ko‘proq o‘quvchiga yo‘naltirilgan va yaxlit baholash yondashuvlariga o‘tdi. Mamlakatda pedagogik diagnostikani takomillashtirish bo'yicha sa'y-harakatlar davom etmoqda, bunda asosiy e'tibor baholash amaliyotini o'zgaruvchan ta'lim manzarasi va talabalar ehtiyojlariga moslashtirishga qaratilgan.
…..O‘zbekistonda pedagogik diagnostikaga oid qarashlarning shakllanishi haqiqatdan ham bir necha rivojlanish bosqichlarini bosib o‘tgan. Keling, ushbu bosqichlarni ko'rib chiqaylik:
1. Ilk yillar: O‘zbekistonda ta’limning dastlabki yillarida pedagogik diagnostika yaxshi yo‘lga qo‘yilmagan edi. An'anaviy o'qitish usullari ko'proq eslab o'rganish va yodlashga qaratilgan bo'lib, individual kuchli va zaif tomonlarini baholashga cheklangan e'tibor qaratgan. O'quvchilarning o'quv yutuqlari va qobiliyatlarini baholashda tizimli yondashuvlar mavjud emas edi.
2. Sovet davri: O‘zbekistonda sovet ta’lim tizimining o‘rnatilishi bilan pedagogik diagnostika o‘qitish va o‘qitishning hal qiluvchi tarkibiy qismi sifatida e’tirof etila boshlandi. Talabalarning bilim va malakalarini baholashga ahamiyat beradigan standartlashtirilgan testlar va baholashlar joriy etildi. Biroq, bu baholashlar ko'pincha akademik ko'rsatkichlar bilan cheklanib, rivojlanishning boshqa sohalarini e'tiborsiz qoldirdi.
3. Mustaqillik davri: O‘zbekiston 1991-yilda mustaqillikka erishgach, ta’lim sohasidagi islohotlarga, jumladan, pedagogik diagnostikaga ham e’tibor yana bir bor kuchaydi. O‘zbekiston hukumati nafaqat o‘quv yutuqlarini, balki shaxsiy va ijtimoiy kompetensiyalarni ham o‘rganuvchi kompleks baholash tizimi zarurligini tan oldi. O‘quvchilarning qobiliyati, iste’dodi va salohiyatini aniqlashning asbob-uskunalari va metodikasini ishlab chiqishga harakat qilindi.
4. Kompetensiyaga asoslangan baholashga oʻtish: Oʻzbekistonda soʻnggi yillarda bilimga asoslangan taʼlim tizimidan kompetensiyaga asoslangan yondashuvga oʻtilmoqda. Ushbu siljish pedagogik diagnostikaga oid qarashlarga ta'sir ko'rsatdi. Endi asosiy e’tibor o‘quvchilarning bilimini eslab qolishini o‘lchashdan ko‘ra, ularning qobiliyatlari, malakalari va munosabatlarini baholashga qaratiladi. Maqsad talabalarning zamonaviy ishchi kuchida muvaffaqiyat qozonishlari uchun zarur kompetensiyalarni egallashlarini ta'minlashdir.
5. Texnologiyalar integratsiyasi: Texnologiya taraqqiyoti sari O‘zbekiston pedagogik diagnostikada raqamli vositalardan foydalanish imkoniyatlarini tan oldi. Baholash jarayonini yaxshilash uchun onlayn baholashlar, elektron portfellar va boshqa raqamli platformalar birlashtirilmoqda. Ushbu integratsiya ma'lumotlarni yanada samarali to'plash va tahlil qilish, shuningdek, talabalar uchun shaxsiy fikr-mulohazalarni bildirish imkonini beradi. Xulosa qilib aytish mumkinki, O‘zbekistonda pedagogik diagnostikaga oid qarashlar vaqt o‘tishi bilan sezilarli darajada rivojlandi. Akademik natijalarga cheklangan e'tibordan yanada kengroq va malakaga asoslangan yondashuvga o'tish bo'ldi. Kengroq omillarni hisobga olgan holda va texnologiyani o‘z ichiga olgan O‘zbekiston talabalar taraqqiyoti va salohiyatini baholashning yanada samarali va tegishli tizimini ishlab chiqishni maqsad qilgan.