O’zbekistоnning eng yangi tаriхi

4.O'zbekistonda ko'ppartiyaviylik tizimining paydo bo'lishi.

Ko'p partiyaviylik-ijtimoiy hayotda ikki yoki undan ortiq partiyaning faoliyati. Bu holat demokratik yo'lga kirgan va ijtimoiy fikrning xilma-xilligiga asoslangan davlatlar va jamiyatlarga xosdir. Jamiyatda siyosiy partiyalarning erkin faoliyati huquqiy demokratik davlat yaratishning asosiy kafolati hisoblanadi.

Bugungi kunga qadar O'zbekistonda 5 siyosiy partiya ro'yxatga olingan:
- O'zbekiston xalq demokratik partiyasi;
- Adolat sotsial-demokratik partiyasi»;
- "Milliyatiklanish" demokratik partiyasi»;
- O'zbekiston Liberal-demokratik partiyasi;
- O'zbekiston ekologik partiyasi. Bugungi davr demokratiyasining asosiy tamoyillaridan biri – ko'ppartiyaviylik asosida saylov o'tkazish. Mustaqillik davrida tashkil etilgan birinchi siyosiy partiya-O'zbekiston xalq demokratik partiyasi. Partiya 1991 yil noyabr oyida tashkil etilgan. Uning maqsadi ijtimoiy himoyaga muhtoj aholining barcha qatlamlari manfaatlarini himoya qilishdir. Shu kunga qadar tashkil etilgandan so'ng, ushbu partiya Prezident saylovlarida, shuningdek, parlament saylovlarida besh marta ishtirok etib, parlamentda o'z fraksiyasini tashkil etishga erishdi.
O'zbekistonda ko'ppartiyaviylikni rivojlantirish tarixida alohida o'rin tutadigan partiyalardan yana biri 1992 yilda tashkil etilgan "Vatan taraqqiyot" partiyasi hisoblanadi. 1999 yilda O'zbekiston "Fidokorlar" milliy demokratik partiyasi O'zbekiston vatanparvarlarining maqsad va intilishlarini qo'llab-quvvatlovchi siyosiy uyushma sifatida tashkil etildi. 2000-yil aprel oyida "Vatan taraqqiyot" partiyasi hamda O'zbekiston "Fidokorlar" milliy-demokratik partiyasining birlashuv qurultoyi bo'lib o'tdi, unda partiyaning birgalikdagi harakatlari maqsadga muvofiq ekanligi sababli har ikki partiya faoliyati va dasturlarining o'xshashligi masalalari muhokama qilindi.
Mustaqillikning dastlabki yillarida paydo bo'lgan partiyalardan yana biri-"Adolat"ijtimoiy-demokratik partiyasi. 1995 yil fevral oyida yaratilgan. Ijtimoiy-demokratik partiyaning asosiy maqsadi jamiyatdagi ijtimoiy muammolarni hal etishga qaratilgan. Shuning uchun partiya rivojlangan xorijiy davlatlarni ijtimoiy-demokratik talqin etish va xalqaro ijtimoiy-demokratik harakatlarda faol ishtirok etishga intiladi. O'zbekiston "Adolat" sotsial-demokratik partiyasi o'z faoliyatida o'rta sinfga va aholining muhtoj qatlamlariga tayanadi, ularning siyosiy va ijtimoiy irodasini aks ettirishga intiladi.
O'zbekiston "Milliy tiklanish"demokratik partiyasi mustaqillik yillarida tashkil etilgan partiyalarga ham tegishli. 1995 yil iyun oyida tashkil etilgan. Milliy tiklanish demokratik partiyasining asosiy maqsadi va vazifasi milliy an'ana va qadriyatlarni saqlab qolishdir. 2008 yil iyun oyida O'zbekiston "Fidokorlar" milliy demokratik partiyasi va O'zbekiston "Milliy tiklanish" demokratik partiyasining birlashuv syezdi bo'lib o'tdi. Kongress, partiyalarning maqsadli va dasturiy vazifalari bir-biriga yaqin ekanini tasdiqladi, bu ularning birlashuviga yordam berdi.
2003 yil noyabr oyida O'zbekiston Liberal-demokratik partiyasi (O'zLiDeP) O'zbekiston siyosiy tizimida sezilarli o'rin egallashga muvaffaq bo'lgan partiya tashkil etildi. U tadbirkorlar, rahbar kadrlar va ishlab chiqarishning yuqori malakali mutaxassislari, mulkdorlar, kichik biznes vakillari, fermer va dehqon xo'jaliklari manfaatlarini ifodalaydi va himoya qiladi.
2008 yilda O'zbekiston Respublikasining "saylov to'g'risidagi hujjatlar to'g'risida"gi Qonuni takomillashtirilishi munosabati bilan O'zbekiston Respublikasining ayrim qonunlariga o'zgartishlar kiritish to'g'risida" gi Qonuni qabul qilindi. Shundan kelib chiqqan holda, O'zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Qonunchilik palatasiga besh yil muddatga 135 deputat saylanishi, O'zbekiston ekologik harakatidan 15 nafar deputat uning ichki qurultoyida saylanishi belgilab olindi. Ushbu qonun asosida qonunchilik palatasi deputatlari soni 150 nafarni tashkil etdi.
O'zbekiston ekologik harakati 2008 yil avgust oyida tashkil etilgan. O'zbekiston ekologik harakatining barcha ishlari jamiyatning sa'y-harakatlari va energiyasini yangilash jarayonini yanada chuqurlashtirishga, fuqarolarning hozirgi va kelajak avlodlarini qulay muhitda yashashi, aholi salomatligini mustahkamlash, barcha tabiiy resurslarni muhofaza qilish va ulardan oqilona foydalanish, shuningdek, tabiatni muhofaza qilish to'g'risidagi qonun hujjatlariga so'zsiz rioya etishga qaratilgan.
2017-yil 22-dekabr kuni O'zbekiston Respublikasi Prezidentining Oliy Majlisga murojaati e'lon qilindi. Mazkur murojaatda O'zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Qonunchilik palatasida ekologik harakat vakillari uchun siyosiy maydonda sog'lom raqobatni kuchaytirish, deputatlik o'rinlarini saylash yo'li bilan erishishdan bosh tortish taklif etildi. O'zbekiston ekologik harakati faoliyatini inobatga olgan holda, 2019-yil 8-yanvar kuni O'zbekiston ekologik partiyasi tashkil etildi. 2019-yil sentabr oyida O'zbekiston ekologik partiyasi Markaziy saylov komissiyasiga 2019 - yil dekabr oyida bo'lib o'tadigan navbatdagi parlament saylovlarida ishtirok etishga ruxsat berildi.
Agar o'tgan yillar davomida O'zbekiston Respublikasida siyosiy partiyalar faoliyatiga nazar tashlasangiz, ularning rivojlanishi uchun huquqiy asos mavjudligi aniq. Bu O'zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi, "siyosiy partiyalar to'g'risida" gi, "siyosiy partiyalarni moliyalashtirish to'g'risida" gi qonunlar, shuningdek, "davlat boshqaruvini yangilash va demokratlashtirish to'g'risida"gi Konstitutsiyaviy qonun, shuningdek, mamlakatni modernizatsiya qilishda siyosiy partiyalarning roli. Tabiiyki, siyosiy partiyalarning jamiyatdagi mavqeining asosiy ko'rsatkichi davlat hokimiyatining vakillik organlariga saylovda erishgan natijalari hisoblanadi.