O’zbekistоnning eng yangi tаriхi

2.Keksa fuqarolarni himoya qilish, onalar va bolalar salomatligini muhofaza qilish.

Aholi salomatligiga g'amxo'rlik qilish O'zbekistonda amalga oshirilayotgan ijtimoiy siyosatning ajralmas qismi hisoblanadi. Sog'liqni saqlash tizimida keng ko'lamli islohotlar amalga oshirildi, jahon standartlariga javob beradigan tibbiy xizmat tuzilmasi yaratildi. O'zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi, "OITSga chalinish holatlarining oldini olish to'g'risida" gi (1991), "davlat sanitariya nazorati to'g'risida" gi (1991), "fuqarolar salomatligini muhofaza qilish to'g'risida" gi (1996 yil 29 avgust), "dori-darmon va farmatsevtika faoliyati to'g'risida" gi qonunlar aholi salomatligini himoya qilishning huquqiy kafolati bo'lib xizmat qilmoqda. Respublika Prezidentining 1998 yil 10 noyabrdagi "O'zbekiston Respublikasida sog'liqni saqlash tizimini isloh qilish Davlat dasturi to'g'risida" gi farmoni va hukumatning tegishli qarori aholiga tibbiy xizmat ko'rsatish sifatini yaxshilash uchun alohida ahamiyatga ega bo'ldi.

O'zbekiston Respublikasi Prezidenti tomonidan 2007 yil 19 sentyabrdagi "islohotlarni yanada chuqurlashtirish va sog'liqni saqlashni rivojlantirish davlat dasturini amalga oshirishning asosiy yo'nalishlari to'g'risida" gi PF 3923-sonli Farmon va 2007 yil 2 oktyabrdagi "respublika tibbiyot muassasalari faoliyatini tashkil etishni takomillashtirish chora-tadbirlari to'g'risida" gi PQ-700-son qarori sog'liqni saqlash tizimini yanada rivojlantirish, tuman darajasidagi birlamchi bo'g'inidagi tub o'zgarishlarga, ixtisoslashtirilgan yordamni Natijada respublikaning barcha viloyatlarida yuqori texnologiyali tibbiy uskunalar bilan jihozlangan va malakali kadrlar bilan ta'minlangan zamonaviy diagnostika markazlari tashkil etildi.
O'zbekistonda bir vaqtlar mavjud bo'lgan qimmat va noqulay besh bosqichli tizim o'rniga bugungi kunda zamonaviy va samarali, faqat oliy ma'lumotli mutaxassislar tomonidan qishloq vrachlik punkti va tuman (shahar) Markaziy shifoxonasidan iborat ikki bosqichli tizim yaratildi. Natijada respublikada bugungi kunda sog'liqni saqlashning birlamchi bo'g'ini milliy modeli yaratildi. Sog'liqni saqlash muassasalarining moddiy-texnik bazasini mustahkamlash uchun yo'naltirilayotgan byudjet mablag'lari yil sayin ortib bormoqda.
Mamlakatimizda aholining ehtiyojmand qatlamlari, jumladan, yolg'iz keksalar, pensioner va nogironlarni ijtimoiy himoya qilishni yanada kuchaytirishga alohida e'tibor qaratilmoqda. Xususan, 2005-yilda "salomatlik yili" deb e'lon qilingan 2 mingga yaqin yolg'iz keksalar uylarida sifatli ta'mirlash ishlari amalga oshirilib, kam ta'minlangan oilalar va keksa fuqarolarga moddiy yordam ko'rsatildi.
2006-yildagi "2007-2010-yillarda yolg'iz keksalar, pensioner va nogironlarni manzilli ijtimoiy himoya qilish va ijtimoiy xizmatlar ko'rsatishni yanada kuchaytirish chora-tadbirlari dasturi to'g'risida" gi qarorga muvofiq, aholining ijtimoiy himoyaga muhtoj qatlamlariga "Nuroniy" jamg'armasi, faxriylar davolash muassasalari, "Saxovat" va "Muruvvat" uylariga dori vositalari topshirildi. O'zbekiston Respublikasi mehnat va aholini ijtimoiy muhofaza qilish vazirligi hamda sog'liqni saqlash vazirligining hududiy bo'linmalari bilan hamkorlikda keksa yoshdagi fuqarolarning to'liq tibbiy ko'rikdan o'tkazildi.
"Saxovat" va "Muruvvat", "Mehribonlik" uylari, ixtisoslashtirilgan maktab-internatlarga homiylar har yili moddiy yordam ko'rsatadilar. 2015-yilda keksalarning turmush darajasi va sifatini yanada yaxshilash, ularni moddiy va ma'naviy qo'llab-quvvatlashni kengaytirish, ularga fuqarolarning, ayniqsa, 1941-1945-yillardagi urush va mehnat fronti faxriylarining ijtimoiy, tibbiy xizmat ko'rsatish va pensiya ta'minotini takomillashtirish maqsadida. 2015 yil "Keksalarni e'zozlash yili"deb e'lon qilindi. Har yili urush va mehnat fronti ishtirokchilariga bepul tibbiy xizmat ko'rsatilib, sanatoriylar va dam olish maskanlarida davolanmoqda. Har yili 9 may – xotira va qadrlash kuni munosabati bilan urush qatnashchilari munosib taqdirlanadilar. Xususan, O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017-yil 4-apreldagi Farmoniga muvofiq ikkinchi jahon urushi qatnashchilariga 2 mln. so'mlik pul mukofotlari topshirildi. Urushning ko'plab ishtirokchilari to'liq jihozlangan kvartiralarning kalitlarini taqdim etdilar, hajga bepul sayohat va navbatsiz mashina sotib olish shaklida imtiyozlar taqdim etdilar.
Mamlakatimizda 2007 yilning "ijtimoiy himoya yili" deb e'lon qilinishi aholini ijtimoiy muhofaza qilishni ta'minlash, turmush darajasi va farovonligini bosqichma-bosqich oshirishga qaratilgan keng ko'lamli davlat siyosatining amaliy ifodasi bo'ldi. Shu ma'noda, 2007 yilda fuqarolarning o'zini o'zi boshqarish organlari davlat tomonidan muhtoj oilalarga ijtimoiy yordam ko'rsatish mexanizmlarini amalga oshirishda rioya etishi lozim bo'lgan asosiy prinsiplar takomillashtirildi.
O'zbekistonda mustaqillikning dastlabki kunlaridan onalik va bolalikni muhofaza qilish masalalari ustuvor vazifa sifatida qaraldi. O'zbekiston ishtirok etgan birinchi xalqaro hujjatlardan biri 1992 yil 9 dekabrda mamlakat parlamenti tomonidan ratifikatsiya qilingan "bola huquqlari to'g'risida" gi Konvensiya edi. Keyin "bola huquqlari kafolatlari to'g'risida"gi qonun qabul qilindi. Respublikada ta'sis etilgan birinchi ordenlardan biri "sog'lom avlod uchun" ordeni (sog'lom avlod uchun).
Mamlakatimizda onalar va bolalar salomatligini muhofaza qilishga alohida e'tibor qaratilmoqda. Hukumat topshirig'iga binoan "ayollar va bolalar salomatligini mustahkamlash Milliy dasturi", "yosh avlodni sog'lomlashtirish kompleks dasturi"ishlab chiqildi. Ularning hayotga tadbiq etilishi ijobiy natijalar berdi. Barcha shahar va tumanlarda "ona va bola" markazlari tashkil etildi.
Bolalik nogironlari tug'ilishining oldini olish, shuningdek, yangi tug'ilgan va homilador ayollarda tug'ma va boshqa patologiyalarni barvaqt aniqlash maqsadida Vazirlar Mahkamasi tomonidan "ona va bola skriningi "Davlat tizimini tashkil etish to'g'risida" gi maxsus qaror qabul qilindi. 1998 yildan O'zbekiston Prezidenti tashabbusi bilan "ona va bola skrining"Davlat dasturi amalga oshirilmoqda. Jahon sog'liqni saqlash tashkiloti ma'lumotlariga ko'ra, 2015 yilda O'zbekistonda tug'ilgan bolalarning 92 foizi mutlaqo sog'lom.
Bugungi kunda O'zbekiston sog'liqni saqlash tizimida erishilgan yutuqlar nufuzli xalqaro tashkilotlar tomonidan yuqori baholanmoqda. 2007 yilda O'zbekiston "bolalar va o'smirlarning salomatligi va rivojlanishi"Yevropa strategiyasi dasturini amalga oshirish uchun JSST tomonidan belgilangan 53 mamlakatdan 4 mamlakat qatoriga kirdi. Shuningdek, YUNISEFning Sharqiy Yevropa, Boltiqbo'yi va MDH mamlakatlari bo'yicha mintaqaviy ofisi sifatida O'zbekiston onalik va bolalikni muhofaza qilish sohasida mintaqaviy model sifatida e'tirof etildi. "Bolalarni himoya qilish" xalqaro tashkiloti reytingida O'zbekiston bolalar sog'lig'iga g'amxo'rlik qilayotgan o'nlab yetakchi mamlakatlarda o'z o'rnini egallaydi.
2009-yilda "2009-2013-yillarda aholining reproduktiv salomatligini mustahkamlash, sog'lom bolalar tug'ilishi, jismoniy va ma'naviy barkamol avlodni voyaga yetkazish borasidagi ishlarni yanada kuchaytirish va samaradorligini oshirish chora-tadbirlari dasturi to'g'risida"gi qaror qabul qilindi. Ushbu hujjatga muvofiq sog'liqni saqlash tizimini isloh qilish va ushbu sohada sifatli o'zgarishlarni ta'minlash bo'yicha ishlar davom ettirildi. Yuqumli kasalliklardan bolalarni emlash darajasi deyarli 100% edi. Har bir viloyat markazida kattalar va bolalar uchun ko'p tarmoqli tibbiyot markazlari tashkil etilib, har bir tumanda eng zamonaviy tibbiy asbob-uskunalar bilan jihozlangan qishloq vrachlik punktlari tashkil etildi. Bugungi kunda respublikada 3000 ga yaqin qishloq vrachlik punktlari (QVP) muvaffaqiyatli faoliyat yuritmoqda.
2016 - yil "sog'lom ona va bola yili"deb e'lon qilindi. 2016-yilda aholi, birinchi navbatda, ayollar va qizlar, chekka qishloq joylarda zarur ijtimoiy, maishiy va tibbiy sharoitlar yaratish, qishloq aholisini toza ichimlik suvi, tabiiy gaz bilan ta'minlash, xizmat ko'rsatish sifatini yanada oshirish bo'yicha ishlar izchil davom ettirildi.
O'tgan yillar davomida aholining o'rtacha umr ko'rish darajasi sezilarli darajada oshdi. Agar 1990 yilda bu ko'rsatkich 67 yil bo'lsa, 2015 yilda-74 yil. 66 dan 70 yilgacha bo'lgan erkaklarda o'rtacha umr ko'rish davomiyligi va 72 dan 76 yilgacha bo'lgan ayollarda aholi salomatligini muhofaza qilish va ularning turmush sharoitlarini yaxshilash bo'yicha qabul qilingan chora-tadbirlarning aniq va aniq natijasi sifatida baholanishi mumkin.