O’zbekistоnning eng yangi tаriхi

3.Qoraqalpog'iston Respublikasida madaniyat, ta'lim va ilm-fanni rivojlantirish.

Mustaqillik yillarida Nukus pedagogika instituti shoir Ajiniyoz, Qoraqalpoq universiteti Berdaq sharafiga nomlandi. Berdaq va Ajiniyoz, Ulug'bek haykallari o'rnatilgan, Berdaq muzeyi, Amet va Aymxon Shamuratov muzeyi tashkil etilgan. 1994 yilda Qoraqalpog'istonda ma'naviyat va ma'rifat markazi tashkil etildi. Markaz raisi Ibrohim Yusupov, hozir O'lmambet Xo'janazarov. Shuningdek, "Oltin meros", "Amir Temur", "Nuroniy", "Navro'z"jamg'armalari tashkil etildi. O'zbekiston Respublikasi prezidenti Shavkat Mirziyoyev joylarda ijtimoiy-iqtisodiy islohotlarning borishi, amalga oshirilayotgan bunyodkorlik va obodonlashtirish ishlari bilan tanishdi.

1993 yilda Respublika Vazirlar Kengashi qoraqalpoq tilida yangi lotin alifbosiga o'tishga qaror qildi. 1996dan 1997gacha "bilim" nashriyoti lotin tilida 65 darsliklarini chop etdi. 1993 yilda Nukus shahrida turk-qoraqalpoq litseyi ochildi. 1996 yilda mamlakatda 743 umumta'lim maktablari mavjud edi. Bugungi kunda Qoraqalpog'istonda 6 gimnaziya, 13 litsey, 19 kollej, 18 litsey, 6 bank sinflari va biznes maktablari mavjud. Respublikamizning 22 ta o'rta maxsus ta'lim muassasasining kunduzgi bo'limlarida 11,8 ming talaba tahsil olmoqda.
1990 yilda Nukus davlat pedagogika instituti Qoraqalpog'iston universitetining uchta fakulteti va ikkita kafedra negizida qayta tashkil etildi. 1991 yilda oliy ta'lim muassasasining davolash fakulteti negizida Toshkent pediatriya tibbiyot institutining Nukus filiali tashkil etildi. 2001 yilda talabalar soni 1000 nafarga oshdi. 1995 yilda universitetning qishloq xo'jaligi-iqtisodiyot fakulteti negizida Toshkent agrar universitetining Nukus filiali va Toshkent agrar universitetining Nukus filiali tashkil etildi. 2005 yilda Toshkent axborot texnologiyalari universitetining Nukus filiali ochildi. Besh universitetda to'qqiz ming talaba tahsil olmoqda.
1991 yilda O'zbekiston Respublikasi fanlar Akademiyasining Qoraqalpoq filiali idoraviy maqomga ega bo'ldi. Bo'lim tarkibiga tarix, arxeologiya va etnografiya instituti, Bioekologiya instituti, Orol dengizi jamiyati va ijtimoiy va iqtisodiy muammolar instituti kiradi. Akademiklar Ch. Abdirov va T. Eshanov akademik S. Kamalovdan keyin xonani bo'shatdilar. Bundan tashqari, O'zbekiston qishloq xo'jaligi tadqiqotlari markazining Qoraqalpoq filiali Shamurat Musayev nomidagi Chimboy qishloq xo'jalik instituti, sholi uyushmasi, sholikiya Ittifoqi, Olinkulli universiteti, Sutchi stantsiyasi tomonidan tashkil etildi.
Bugungi kunda 65 fan nomzodi, 600 dan ortiq fan nomzodi, jumladan, 60% fan nomzodi va 40% fan nomzodi. O'zbekiston sobiq Fanlar Akademiyasi a'zolari etib saylangan S. Kamalov (1979) va Ch. Abdirov (1989) ham 1994-2000 yillarda J. Bozorboyev, A. Baxiyev, T. Eshanov, A. Dauletov, X. Xamidov. 1997 yilda ikki nafar rassom J. Izentayev va J. Quttymuratov O'zbekiston Respublikasi badiiy akademiyasiga saylandi.
Mustaqillik yillarida respublika olimlari xorijiy mutaxassislar bilan hamkorlikda ilmiy tadqiqotlar olib bordilar. Bioekologiya instituti olimlari 1993 yildan buyon nemis olimlari bilan birgalikda Orol dengizining ekologik muammolarini o'rganishmoqda. 1995 yilda Myunxendagi Germaniya yordamida Bioekologiya institutining xalqaro ekologik stantsiyasi ochildi. Tarix, arxeologiya va etnografiya instituti olimlari Avstraliyadagi Sidney universiteti olimlari va frantsuz arxeologlari bilan birlashadilar. Tarixchilarimiz Qoraqalpog'iston tumanida, jumladan, Mizdaxon va Ellikal yerlarida turizmni rivojlantirish uchun "Oltin yo'l" ni ishlab chiqdilar. 1997 yil sentyabr oyida Nukus shahrida Kirk-qiz eposi muammolari va turk folklorini o'rganishga bag'ishlangan xalqaro ilmiy konferensiya bo'lib o'tdi. Mustaqil O'zbekiston va Qoraqalpog'istonning dolzarb muammolari respublika shoir va yozuvchilari ijodida muhim o'rin tutadi. O'zbekiston va Qoraqalpog'iston xalq shoiri Ibrohim Yusupov, O'zbekiston va Qoraqalpog'iston xalq yozuvchisi To'lepbergan Qaypbergenov Tolibay Qobulov, Xolmurat Saparov, Gulaysha Esemuratova, Kangesbay Rahmonov Djiyanbay Izbaskanov, Baktiyar Genjemuratov, Sharapatdin Ayapov, Guliston Matyakupova, nabira Toreshova, Munayxon Jumanazarova, Gulnara Nurlepesova, Abdimurat Atadjanov, Xurliman Utemuratova, Sharigul paizbayullayeva, Sarugul Paizakayullayeva.
1993-yil yanvar oyida Toshkentda Qoraqalpoq Boshsuyagi kunlari, noyabr oyi boshlarida esa Qoraqalpoqda pishirish qumtepalari o'tdi. 1993 yilda Toshkent konservatoriyasida asosiy muxolifatdagi "Ajinirz" tugallandi. 1996 yilda Qoraqalpoq viloyatining Sharqiy qismidagi ko'zi ojizlar "oyna"baletini sahnalashtirdilar. Sumela Razzakova, Kegesbay Serzhanov, Mirzagul Sapayeva, Gulheisha Aimbetova, Roza Kutekeyeva, Makset Khuzhaniyazova, Makset Utemurakova, Gulnara utepov ko'chasi, raqamsiz, Eleonora Kutlyutykova, Anifa Artykova, Gulnara Allambergenova va boshqa taqinchoqlar kuychisi bor namoyon bo'ldi bo'yicha liboslar, o'zbek va O'rta Soyukha. Jumabai Zhirov Bazarov, Bakhtiya Zhirov Yasemulov, shamans Turganbai Kurbanov, Zida Sharipova, Zulfiya Arzymetova, Zharylkagananov, Tianel Kalliev va boshqalar jahonga mashhur Germaniya, qoraqalpoqlar va uslublari, Fransisko va boshqa sahifalar amalga oshiriladi. Qoraqalpoq universitetining "Xurliman" ansambli 2000 yilda Toshkentda "O'zbekiston - Vatanim manim" top-sovrinida birinchi o'rinni qo'lga kiritdi.
Mustaqillik yillarida Savitskiy nomidagi Qoraqalpoq flagman muzeyi va Qoraqalpoq muzeyi, Berdax musiqasi zamonaviy she'riyatni juda faol targ'ib qildi. 2002 yilning May oyida statsionar televidenieda"Assalom Qoraqalpog'iston" kechasi namoyishi efirga uzatildi. Shuningdek," Mavrit"," Tarix va taqdir"," Bayterek"," Shanarak","yoshlar kanali"kurslari ham tashkil etildi.
O’zbеkiston Rеspublikаsi Prеzidеnti SH.M.Mirziyoеvning 2016 yil 29 dеkаbrdаgi “2017-2021 yillаrdа mаktаbgаchа tа’lim tizimini yanаdа tаkomillаshtirish chorа-tаdbirlаri to’g’risidа”gi qаrori qаbul qilinib, mаktаbgаchа tа’lim muаssаsаlаrining moddiy-tехnik bаzаsini mustаhkаmlаsh, jumlаdаn, qishloq аholi punktlаridа yangi аnа shundаy inshootlаr qurish, ulаrni zаmonаviy uskunаlаr, o’quv-mеtodik qo’llаnmаlаr, mulьtimеdiа rеsurslаri bilаn tа’minlаsh chorаlаri ko’rilmoqdа.
O’zbеkiston Rеspublikаsi Prеzidеnti SH.M.Mirziyoеvning 2021 yil 30 sеntyabrdаgi "Mаktаbgаchа tа’lim tizimi boshqаruvini tubdаn tаkomillаshtirish chorа-tаdbirlаri to’g’risidа"gi fаrmoni bilаn Mаktаbgаchа tа’lim vаzirligi tаshkil etildi. YAngi vаzirlikning аsosiy vаzifаlаri bosqichmа-bosqich bаrchа bolаlаrni mаktаbgаchа tа’lim tizimigа qаmrаb olish, o’zаro rаqobаt qiluvchi dаvlаt vа nodаvlаt MTMlаri tаrmog’ini yarаtish, аmаliyotgа mаktаbgаchа tа’lim vа bolаlаrni tаrbiyalаshning muqobil shаkllаrini joriy etishdаn iborаt.
Mаzkur qаror vа fаrmon ijrosi yuzаsidаn bugun Qorаqаlpog’iston Rеspublikаsidа hаm kеng ko’lаmli ishlаr аmаlgа oshirilmoqdа. Hududdа 318 tа mаktаbgаchа tа’lim muаssаsаsi bo’lib, ulаrning 3 tаsi хususiy, 7 tаsi turli tаshkilotlаr tаsаrrufidа. Ulаrdа 48 ming 106 nаfаr, umumiy bolаlаrning 32 foizi tа’lim-tаrbiya olmoqdа.