O`zbekstan Respublikasi Xaliq bilimlendiriw ministrligi
Yüklə 238,6 Kb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 1.1. Erte da`wir qaraqalpaq a`debiyatinin` tariyxqa qatnasi
|
Tayanish tusinikleri:
1. Qaraqalpaq xalqinin` erte erte da`wirdegi tariyxi tuwrali mag`liwmatlar beriw. Qaraqalpaq a`debiyati tariyxina ilimpazlardan S.P. Tolstov, P.P. Ivanov, T. A. Jdanko, S. Kamalov, M. Nurmuxamedovlardin` pikirleri. 2. Qaraqalpaq a`debiyatin u`yreniwde tariyxiy mag`ıliwmatlar menen tanisiw 3. Qaraqalpaq a`debiyatin u`yreniwde tu`rkiy xaliqlarg`a ortaq jazba estelikler 1.1. Erte da`wir qaraqalpaq a`debiyatinin` tariyxqa qatnasi Du`n`yadag`i qaysi bir xaliqtin` yaki ma`mlekettin` ma`deniyati tariyxin u`yrenetug`in bolsaq, sol xaliqtin` tariyxiy turmisina barip tamirlasatug`inina ko`zimiz jetedi. Sonliqtan, qaraqalpaq xalqinin` ma`deniyati, yag`niy a`debiyati tuwrali so`z eter bolsaq, biz a`lbette onin` tariyxi menen baylanistirmay u`yreniwimiz mu`mkin emesligin an`laymiz. Qaraqalpaq xalqinin` erte erte da`wirdegi tariyxi tuwrali mag`liwmatlar. P.P.Ivanovtin` «Sbornik materiali po istorii karakalpakov» (M.,L.,1935), «Sbornik etnografii» (Kniga IV, 1940), «Sovetskoe Vostokovedenie» (Kniga III, 1943), C.P.Tolstovtin` «Qaraqalpaq xalqinin` kelip shig`iwi». (Kratkoe soobshenie instituta etnografii. Kn 2, 1947), «Qaraqalpaqlar arxeologiyasinin` izertleniwinin` juwmaqlari (Byulleten` AN UzSSR, 1945, N 9-10)., O`zR IA Qaraqalpaqctan filialinin` tariyxiy sektori ilimpazlarinin` qatnasiwinda shiqqan «Qaraqalpaq-stan ASSR tariyxi», «Qaraqalpaq tariyxinin` ocherkleri», M.K.Nurmaxamedovtin`, T.A.Jdankonin`, S.K.Kamalovtin` «Karakalpaki» (Izd.»Fan»,T.1971) ha`m basqa da bir qatar tariyxiy miynetlerde ken` tu`rde ko`rsetilgen. Tariyx ilimlerinin` doktori T.A.Jdanko «Qaraqalpaq xaliq da`stani «Qiriq qiz» bizin` eramizdan buring`a V a`sir waqiyalarin ko`z aldimizg`a keltiriwshi birden-bir qunli shig`armalardin` biri» a` dep jazadi. Ko`rip o`tkenimizdey, qaraqalpaq a`debiyatinin` sag`alari ku`ta` a`yyemgi zamanlardan baslanadi eken. Bunday isenimli sheshimdi basqa da ilimpazlardin` pikirleri tastiyiqlaydi. «Qaraqalpaq poeziyasinin` derekleri og`ada erte zamanlardan, a`yyemgi waqitlardan baslanadi, -dep jazg`an edi akademik M.K.Nurmuxammedov. -»...Qaraqalpaq poeziyasinin` do`rewin qaraqalpaqlardin` xaliq bolip qa`liplesiwi menen baylanistiriw, al poeziyanin` sag`alarinin` a`dewir erte waqitlardan, - 6 -
qipshaq, nog`ay awqamlarinin` ruwxiy o`mirinen izlew kerek» g` . Belgili alim, professor I.Sag`iytov «Tariyxqa na`zer salsaq, qaraqalpaq xalqi en` a`yyemgi xaliqlardin` biri ekenligin, onin` a`sirlerden arig`a ketetug`inin ko`remiz, - dep jazadi... qaraqalpaq a`debiyatinin` tariyxin tek g`ana beridegi XVIII a`cirdegi ayirim faktler menen sheklemey, anag`urlim erte waqitlardan baslap izertlew kerek q . Filologiya ilimlerinin` doktori, professor K.Mambetov qaraqalpaqlardin` ma`deniy ha`m a`debiy miyraslari boyinsha to`mendegidey pikirlerge kelgen edi: «Qaraqalpaqlar shig`istin` a`yyemgi xaliqlarinin` biri bolip tariyx betlerinen ko`p a`sirlik ma`deniy ha`m a`debiy miyraslarin saqlap qalg`an xaliqlardin` biri, ...uzinnan sibay sozilg`an jawgershilikler xaliqtin` ruwxiy ma`deniyatinin` toliq saqlanip qaliwina mu`mkinshilik bermedi» 4 . Ko`pshilik ilimpazlar qaraqalpaq a`debiyatinin` qa`liplesiw da`reklerin a`yyemgi tu`rk tilles xaliqlardin` jazba estelikleri menen baylanistiradi Shininda da o`zbek, qazaq, qirg`iz, tatar, azerbayjan, tu`rkmen ha`m basqa da tu`rkiy tilles xaliqlardin` a`debiyatlari siyaqli, qaraqalpaq xalqinin` da a`debiyatinin` tariyxi sol a`yyemgi jazba esteliklerge barip ushlasatug`ini gu`man tuwdirmaydi. Yüklə 238,6 Kb. Dostları ilə paylaş:
|