O’zgaruvchan tokda ishlovchi payvanlash agregatlari
Metallarni elektr yoy yordamida avtomatik usulda payvandlash
Yüklə 50,93 Kb.
|
|
Metallarni elektr yoy yordamida avtomatik usulda payvandlash
Reja:
1. Metallarni elektrik yoy yordamida avtomatikaviy usulda payvandlash
Metallarni elektrik yoy yordamida avtomatikaviy usulda payvandlash Metallarni dastaki usulda payvandlashning serunum usullari yaratilgani bilan ish unumini keskin orttirish problemasi to‘la hal bo‘lgani yo‘q. Bu masala ustida olib borilgan ishlar natijasida avtomatikaviy payvandlash usullari yaratildi. Hozir sanoatda qalinligi 2-100 mm bo‘lgan uglerodli va legirlangan po‘latlarni, shuningdek, mis, alyuminiy va ularning qotishmalarini to‘g‘ri va egri chiziqli payvandlashda avtomatik usulda payvandlashdan keng foydalanilmoqda. Atomatikaviy payvandlashda barcha ishlar avtomatlashtirilgan bo‘lib, 12-rasm. Dastaki payvandlashda ish unumdorligini oshiruvchi usullar: a-metallni chuqurroq suyultirib chok hosil qilish; б- elektrodlar tutami bilan payvandlash; в- uch fazali tokda payvandlash 18 payvandchining vazifasi avtomatni rostlab ishga tushirish va ish tugagach, uni to‘xtatishdan iborat bo‘ladi. Payvandlash o‘zgartirgichining tuzilishi Payvandlash o‘zgartirgichi (13-rasm) o‘zgaruvchan tokni payvandlash yoyini ta’minlab turadigan o‘zgarmas tokka aylantirib beradi. O‘zgartirgich umumiy korpus 1 ga joylashtirilgan tok generatori hamda elektrik dvigatel 2 dan iborat. Generator yakori bilan elektrik dvigatel rotori bitta valga o‘rnatilgan, elektrik dvigatel valiga agregatni ish vaqtida sovutib turadigan ventilyator 3 o‘tqazilgan. Valga ventilyator bilan yonma-yon payvandlash generatorining yakori 5 o‘rnatilgan. YAkorning bo‘ylama o‘yiqlariga yakor bilan birga kollektor 6 ham bor. Bu kollektor juda ko‘p mis plastinkalardan iborat bo‘lib, plastinkalarga yakor o‘ramining tashqariga chiqarib qo‘yilgan uchlari kavsharlangan. Generatordagi magnitaviy oqim korpusda mahkamlangan elektromagnit qutblari orasida hosil bo‘ladi. Magnitaviy oqimni yakor chulg‘amining o‘ramlari kesib o‘tadigan joyda ularni bitta oqim qilib to‘plash uchun magnit qutblariga yakorni qamrab turadigan temir boshmoqlar o‘rnatilgan. Bu boshmoqlar yakor bilan qutblarning butun aylana bo‘yicha bir-biridan bir xilda va unchalik katta bo‘lmagan oraliqda bo‘lishini ta’minlaydi. Qutblarga izolatsiyalangan simlardan iborat chulg‘amlari bo‘lgan g‘altaklar 4 kiygizilgan. G‘altaklar esa generatorning elektrik zanjiriga ulangan. Qutblar chulg‘amidan tok o‘tganida ular orasida magnitaviy oqim paydo bo‘ladi. Magnitaviy oqim yakor aylanganida uning chulg‘amlarida qo‘zg‘atish toki hosil qiladi. Ana shu tok kollektor plastinkalari 6 hamda ularga tegib turgan tok uzatgich cho‘tkalari 7 orqali payvandlash zanjiriga ulanadi. Payvandlash toki reostat maxovigi 8 yordamida rostlanadi. Ana shu maxovik soat strelkasi bo‘yicha aylantirilganda tok ko‘payadi, teskari tomonga aylantirilganda esa tok kamayadi. Payvandlash tokining qiymati ampermetr 10 bilan o‘lchanadi. Payvandlash o‘zgartirgichi aravachaga o‘rnatilgan bo‘lib, uni istalgan joyga g‘ildiratib olib borish mumkin. Texnikada har xil elektrik sxemada ishlaydigan payvandlash o‘zgartirgichlaridan foydalaniladi. Bular haqidagi ma’lumotlar maxsus kurslarda beriladi. Payvand chokning tuzilishi Payvand chokning tuzilishini metall konstruksiyalarda ko’proq ishlatiladigan kam uglerodli (S ≤ 0,3 %) po’latlar misolida ko’ramiz. Buning uchun payvand chok qirqimining yaxshilab silliqlangan yuzasiga maxsus eritma ta’sir ettirib, spirt bilan artilgach, uning turli strukturali ayrim zonalari yaqqol ko’rinadi va bu zonalardagi struktura o’zgarishlari qonuniyatini G’ye– G’ye3S diagramma asosida tushunish oson. 13-rasm. PSO-500markali tok o‘zgartirgichi: 1-korpus; 2-ventilyator; 3-dvigatel; 4-g‘altaklar; 5-yakor; 6-kollektor; 7- cho‘tkalar; 8-ventil; 9-dasta; 10-ampermetr 19 Ma’lumki, metallarni payvandlash prosessida asosiy metall yoy temperaturasi ta’sirida qiziydi va qisman suyuqlanadi. Lekin, uglerodli po’latni qizdirish temperaturasi 7270 S dan oshmaydigan zonasida uning payvandlashdan oldingi strukturasi qanday bo’lsa, shundayligicha saqlanib qoladi. Demak, payvandlashda 7270 S dan yuqori temperaturagacha qizigan uchastkalarida struktura o’zgarishlar sodir bo’ladi. 14-rasmda sxematik tarzda kam uglerodli po’latni yoy yordamida dastaki usulda payvandlanganda issiqlik ta’sir etadigan zonaning struktura o’zgarishi keltirilgan. Sxemadan ko’rinadiki, suyuqlantirilgan chok metali (0-1 uchastka) temperaturasining yuыoriligi sababli bu zonada uzunchoq dentritaviy (daraxtsimon) kristallardan iborat bo’lgan quyma metall strukturasi hosil bo’ladi. Chok metaliga tutashgan chala suyuqlanish zonasi (1-2 uchastka). Bu zona ancha yuqori temperaturagacha qizdirilganligi sababli unda yirik donalardan iborat struktura hosil bo’ladi. O’ta qizish zonasi (2-3 uchastka). Bu zonada esa yanada yirikroq donalar hosil bo’ladi. Masala shundaki, bu zonada metalning o’ta qiziganligi natijasida austenit donalari haddan tashqari yiriklashgan, binobarin, uning havoda sovishida yirik ferrit- perlitli donalarning hosil bo’lishi tabiiydir. Normallanish zonasi (3-4 uchastka). Bu zonadagi metallni normallash rejimlarining o’tishi natijasida strukturasi mayda normallashgan kristallardan iborat bo’ladi. Chala qayta kristallanish zonasi (4-5 uchastka). Bu zonada metallning strukturasi qisman maydalashadi, chunki bu zonada metallning sovishida faqat austenitgina perlitga aylanadi, ferrit esa o’zgarmaydi. Rekristallanish zonasi (5-6 uchastka). Bu zonada metall strukturasi o’zgarmaydi, chunki temperatusi 7270 S dan ortmagan. Lekin, shuni qayd etish lozimki, agar metall payvandlashdan avval suyuqlayin plastik deformasiyalanishi oqibatida puxtalangan bo’lsa, unda bu tempertura sharoitida puxtalik (naklep) yo’qoladi. Metallning 5000 S dan past temperaturali zonasida esa 14-Rasm. Kam uglerodli po’latlarni yoy yordamida dastaki usulda payvandlashda issiqlik ta’sir etadigan zonaning struktura o’zgarishi: 20 hyech qanday struktura o’zgarishlar bo’lmaydi. Payvandlangan metaldagi yuqorida qayd etilgan strutura o’zgarishlariga normal struktura o’zgrishlari deyish mumkin. 35
yuzasiga 30-400 burchak ostida tutib kiritiladi. Payvandlash joylarni payvandlashga tayyorlash Metallarni payvandlashda butun qalinligi bo‘yicha to‘la payvandlash bilan puxta choklar olish maqsadida payvandlash joylari ularning qalinligiga, payvandlash usuliga, materialiga va boshqa ko‘rsatkichlariga ko‘ra ma’lum tarzda tayyorlanadi. 40-jadvalda kam uglerodli po‘lat list materiallarini uchma-uch qilib gaz alangasida payvandlashda ularning chetlarini qay tarzda tayyorlash zarurligi keltirilgan. Odatda payvandlanadigan listlarning chetlari payvandlashdan avval moy, bo‘yoq, zang kabi iflosliklardan tozalanadi, buning uchun chetlari gorelka alangasida qizdiriladi. Bunda oksidlar (okalina) asosiy metalldan ajralsa, moy va bo‘yoqlar yonadi, namlik bug‘lanadi. Keyin po‘lat cho‘tka bilan yuzalar yaxshilab tozalanadi. Payvandlanadigan metall chetlarining birini ikkinchisiga tekis qo‘yib (tekismas joylari bo‘lsa, charx bilan tekislab), zarur moslamalardan foydalanib, payvandlashga taxt qilinadi. Chap tomonga va o‘ng tomonga payvandlash usullari mavjud. Chapga payvandlash yupqa listlarni (3-4 mm, gacha) payvandlashda keng tarqalgan usul bo‘lib, bunda gorelka o‘ngdan chapga yurgiziladi. Chokbop sim gorelka oldida olib yuriladi. (30-rasm, a). O‘ngga payvandlash qalinligi 5 mm dan ortiq bo‘lgan listlarni payvanddlashda qo‘llaniladi, bunda gorelka chapdan o‘ngga, chokbop sim gorelka orqasida olib yuriladi. (30-rasm, b). 30 – rasm. Gaz alangasida payvandlash usullari: a – chapga payvandlash; b – o‘ngga payvandlash: 1 – chokbop sim; 2 – gorelka 29 – rasm. Gaz alangasida payvandlashda mundshtukni qiyalatish: burchagi (a) va surish usullari (b) 36 O‘ngga payvandlashda alanga issiqligidan chapga payvandlashga nisbatan to‘laroq foydalaniladi, shu sababli payvandlash tezligi 10-20 % ortadi. Bu usulda kertim burchagini bir oz kamaytirilishi tufayli chokbop sim sarfi kamayib, yonuvchi gaz aralashmasi 10-15 % ga tejaladi. CHokbop sim diametri chap tomonga payvandlashda d = S +1, o‘ng tomonga payvandlashda d = S olinadi. Bu erda S payvandlangan metall qalinligi mm da. Shuni qayd etish kerakki, vertikal choklarni chap usulda pastdan yuqoriga qarab bostirilsa, gorizontal va ship choklari o‘ng usulda bostirilmog‘i lozim. Alanga issiqligidan to‘laroq foydalanish bilan ish unumini oshirish maqsadida ko‘p uchlikli mundshtuklardan foydalana boshlandi. Bu mundshtuklardagi ikki uchlikning ishlashida, bulardan biri asosiy metallni qizdirib tursa, ikkinchisi esa uni va chokbop simni qizdiradi. Uchta alanga beruvchi uchlikli mundshtuklarning ishlashida markaziy alanga asosiy metallni qizdirib suyuqlantirsa, qolgan ikkitasi esa asosiy metall bilan chokbop simni qizdirib turadi. Ko‘p uchlikli alanga beruvchi mundshtuklardan foydalanish ish unumini 25-50 % oshirib, yonuvchi gaz sarfini 15-25 % kamaytiradi. Yüklə 50,93 Kb. Dostları ilə paylaş:
|