Pankreatit me’da osti bezi to‘qima hujayralarining yallig‘lanishi bo‘lib, uning o‘tkir va surunkali turi farqlanadi. Surunkali pankreatit mustaqil kasallik bo‘lmay, balki o‘tkir pankreatitning davomi yoki natijasi sifatida qarash mumkin

Kasallikni davolash

O‘tkir pankreatitni davolash shifokor tomonidan kasallikning darajasiga, bu kasallik bilan birga kelgan hamroh kasallik bor yoki yo‘qligiga, bemorning umumiy ahvoliga va boshqa ko‘plab jihatlarga qarab tayinlanadi. Davolash konservativ va operativ usullar orqali amalga oshiriladi.

O‘tkir pankreatit asoratlari

Shok;

O‘tkir yurak yetishmovchiligi;

Peritonit;

Hazm tizimi a’zolaridan qon ketishi;

O‘tkir buyrak yetishmovchiligi.

O‘tkir pankreatit profilaktikasi

Spirtli ichimliklar ichmaslik;

To‘g‘ri ovqatlanish;

Ruhiy zo‘riqishlardan chetlashish zarur.

Maqolamiz so‘ngida pankreatit kasalligida bemorlarning taomnomasi qanday bo‘lishi kerakligi haqida «Shifo-info» gazetasida chop etilgan Tibbiyot fanlari nomzodi, dotsent Rahmonqul Suvonov qimmatli maslahatlarini ulashishga qaror qildik.

Oshqozon osti bezi yallig‘langanda ovqatlanish borasida nafsga berilmaslik kerak. Bir qarashda mazali, ammo oshqozon-ichak tizimini zo‘riktiradigan og‘ir taomlar o‘rnini hazmi yengil bo‘lgan mahsulotlar bilan to‘ldirishga o‘rganish zarur.

Quyidagi mahsulotlarni iste’mol qilish mumkin:

Oshqozon osti bezi nonushta,tushlikni yaxshi qabul qilsa-da, kechki ovqatni uncha xush ko‘rmaydi. Ayniqsa, kechki soat 19dan keyin ovqat tanovul qilish tavsiya etilmaydi. Taomlardan dimlama, yog‘siz go‘shtli qaynatma va bug‘doyli bo‘tqalar foydali.

Nonni qotirib, uvog‘ini qiymali do‘lma, kotlet ichiga ko‘shib, iste’mol qilish mumkin. Sababi yangi yopilgan non tarkibidagi achitqilar oshqozon osti bezi faoliyatini og‘irlashtiradi.

Sutda pishirilgan bo‘tqalar:

Guruchli — oshqozon devorini o‘rab, og‘riqni kamaytiradi, organizmdan zararli moddalarni tez chiqaradi.

Grechixali — yurak va qon tomirlariga quvvat bo‘ladi.

Bug‘doy (manniy) yormali — oshqozonni zo‘riqtirmagan holda to‘ydiradi.

Suli yormali — qonda qand miqdorini kamaytirishga yordam beradi.

Qatiq, tvorog, zardoblar.

Mevali murabbo, kompot, na’matak yoki qora zirkdan tayyorlangan damlamalar.

Quyidagi mahsulotlarni iste’mol qilish mumkin emas:

Yog‘li, qovurilgan taomlar (palov, qovurilgan tovuq, qazi-qarta,yog‘li go‘sht, qo‘y go‘shti)

Yog‘li qaynatmalar, o‘tkir va achchiq ta’mli salatlar, ketchup va mayonezlar, tuzlamalar.

Kolbasa, sosiska, kalla-pocha mahsulotlari.

Yong‘oq, pista, dukkaklilar (mosh, loviya, no‘xat).

Yangi pishgan non, shirinliklar.

Gazli ichimliklar, qahva, qora choy, spirtli ichimliklar.

O‘tkir hidli ziravorlar va ko‘katlar,nordon ta’mli mevalar.

Sabzavotlardan(turp, rediska, sholg‘om). Pankreatitning turli alomatlariga ko‘ra bir qancha klassifikatsiyalari ajratilgan.

Xalqaro klassifikatsiyaga ko‘ra kasallik:

O‘tkir pankreatit (kod MKB-10 K85);

Alkogol asosli surunkali pankreatit (kod MKB-10 K86.0);

Boshqa surunkali pankreatitlar (kod MKB-10 K86.1)ga ajratiladi.

O‘tkir pankreatit variantlari:

Bez faoliyatining tezda buzilishi bilan kechuvchi shishli;

Nekrotik (pankreonekroz) – ancha og‘ir shakli bo‘lib, shaxsiy fermentlari ta’sirida organ to‘qimalarining emirilishi bilan kechadi.

Oshqozonosti bezi yallig‘lanishining surunkali turlari:

MehribonSabablariXususiyatlariOhaklanuvchan (kalsiylashuvchi)Alkogol iste’moliPankreatik oqim yo‘lining sezilar-sezilmas zararlanishi ham ularda tiqin hosil bo‘lishiga olib kelishi mumkin va oqibatda ohaklanish jarayoni boshlanadi.ObstruktivO‘t-tosh kasalliklari, chandiqli deformatsiyaYirik oqim yo‘li ezilganida vujudga keladi; hujayralar ichki bosim ko‘tarilishi oqibatida ikkilamchi zararlanadi.Parenximatoz-fibrozliAutoimmun jarayon, qaytalanuvchan yallig‘lanishKamroq uchraydi, bez hujayralarining zararlanishi bilan kechadi.

Surunkali pankreatit alomatlarsiz kechishi mumkin, biroq qaytalanish va zo‘rayish bilan o‘tadi. Qaytalanish mahali bemor shikoyat qilmasligi ham mumkin. Surunkali yallig‘lanish jarayoni kasallik alomatlarining yuzaga chiqishi bilan ro‘y beradi.

Sabablari

Kasallik quyidagi omillar oqibatida yuzaga chiqadi:

Pankreatitning 60 foiz sababi – alkogol iste’moli; biroq kasallik 5-7 foiz ichuvchi kishilarda rivojlanadi va bunga asosiy sabab, irsiy moyillik hisoblanadi;

O‘t-tosh kasalliklari, o‘t dimlanishi bilan kechuvchi surunkali xoletsistit va boshqalar;

12 barmoqli ichakning chandiqli deformatsiyasi, bezdagi Faterov o‘smasi, ya’ni pankreatik suyuqlikning ichaklarga chiqishidagi mexanik to‘siq;

mukovistsidoz – bezlar faolligi sekretor faolligining genetik xastaligi, nafas yo‘llarining zararlanishi bilan kechadi;

lipid almashinuvining buzilishi, o‘tkir yallig‘lanishning qaytalanuvchi epizodlari bilan kechuvchi;

autoimmun kasalliklar (oshqozonosti bezining birlamchi zararlanishi, Shegren sindromi, birlamchi biliar tsirroz, sklerozli xolangit);

ba’zi dorilar – azatioprin, furosemid, tetratsiklinlar, ekstrogen preparatlar, prednizolon, metronidazol va boshqalar.

Bolalarda pankreatit o‘t chiqarish yo‘llari va oshqozonosti bezi patologiyasiga bog‘liq. Bu tug‘ma yoki orttitilgan (opistorxoz) bo‘lishi mumkin. Aksariyat hollarda bolalarda bu kasallikka qoringa berilgan og‘ir zarba sabab bo‘ladi. Shuningdek, turli infeksiyalar - gerpes, mononukleoz, parotit, salьmonellyoz kabilar ham sabab bo‘ladi.

Profilaktika

Kattalarda pankreatitda asosiy profilaktika – spirtli ichimliklar iste’molini cheklash. Bolalarda esa to‘g‘ri ovqatlanish, tezpishar taomlardan voz kechish, shuningdek, turli travmalardan himoyalash.

Ikkilamchi, ya’ni qaytalanishlar, zo‘rayish va asoratlar profilaktikasi:

Spirtli ichimliklardan voz kechish;

xoletsistit, o‘t-tosh kasalliklarini davolash;

ferment preparatlarini doimiy qabul qilish va parhezga amal qilish.

Aytilganlarga amal qilish pankreatitning og‘ir asoratlarga olib kelishi ehtimoli va hayot sifatiga salbiy ta’sirini kamaytiradi.