Bİolog ologiİya ya, sanitariya və GİGİyenanin predmeti, İnk nkiŞ İŞAF TAR AF tariİX
Yüklə 123,56 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
M MİİKRO KROBİ BİOLOG OLOGİİYA YA, SANİTARİYA VƏ GİGİYENANIN , SANİTARİYA VƏ GİGİYENANIN PREDMETİ, İ PREDMETİ, İNK NKİŞ İŞAF TAR AF TARİİX Xİ, VƏZİFƏLƏRİ İ, VƏZİFƏLƏRİ М Мikrobiologiya ikrobiologiya-- ((latınca micros – kiçik, bios - həyat, logos - elm) ) — — çox biologiyanın mühüm sahəsi olub, çox kiçik ölçülü, adi gözlə görünməyən canlıların- mikroorqanizmlərin xarici görünüşünü, hüceyrə quruluşunu, yayılmasını, təsnifatını, ünsiyyət və dəyişkənliyini, ekologiyasını, fizioloji xüsusiyyətlərini, biokimyasını və həyat fəaliyyətlərini, insanların mənafeyinə uyğun istiqamətdə tətbiqolunma yollarını öyrənən elmdir. Mikroorqanzimlərin yayılması Mikroorqanzimlərin yayılması Mikroorqanizmlər təbiətdə – bütün iqlim zonalarının torpaqlarında suyunda
havasında heyvan və insan bağırsaqlarında, bədən səthində bitkilərdə, bizi əhatə edən əşyalarda qida məhsullarında geniş yayılmışdırlar. Mikroorqanizmlərin əhəmiyyəti Mikroorqanizmlərin əhəmiyyəti Mikroorqanizmlərin planetin həyatında çox böyük əhəmiyyəti vardır. Onlar təbiətdə müxtəlif maddələrin çevrilməsində fəal iştirak edirlər Daş kömürün, neftin, bəzi filizlərin əmələ gəlməsi onların həyat fəaliyyəti ilə əlaqədardır Torpağın, onun strukturunun əmələ gəlməsində və məhsuldarlığında mikroorqanizmlərin rolu əvəzsizdir. Mikroorqanizmlərdən sənayedə üzvi turşuların (süd, yağ, limon), asetonun, butil və etil spirtinin, vitaminlərin, amin turşuların, ferment preparatların və antibiotiklərin istehsalında istifadə edilir. Bir çox mikroorqanizmlər qədimdən yeyinti və yüngül sənaye sahələrində, həmçinin ev təsərrüfatında tətbiq olunurlar. Mayalardan turş süd məhsulları hazırlanmasında istifadə edilir. Onlar pendirin yetişməsi prosesində, meyvə və tərəvəzlərin turşudulmasında iştirak edirlər. Mikroorqanizmlər tədqiqatçıların diqqətini qida zülalının potensial istehsalçısı kimi də cəlb edirlər (mayalar, sianobakteriyalar). Mikroorqanizmlərin əhəmiyyəti Mikroorqanizmlərin əhəmiyyəti Mikroorqanizmlər sürətlə çoxaldıqlarına və sadə quruluşlu olduqlarına görə irsiyyət və dəyişkənliyin öyrənilməsində onlardan bir model kimi istifadə edilir. Lakin qeyd etmək lazımdır ki, təbiətdə xeyirli mikroorqanizmlərlə bərabər, insan, bitki və heyvanlarda xəstəlik törədən, qida məhsullarını xarab edənlərə də təsadüf edilir. Bunlar patogen mikroorqanizmlər adlanırlar. Bunların bir qismi keçmişdə insanların kütləvi qırılmasına – epidemiyalara (taun, vəba, çiçək, malyariya və s.) səbəb olmuşdur. Mikrobiologiyanın inkişaf tarixi Mikrobiologiyanın inkişaf tarixi:: 1. 1. Emperik inkişaf dövrü Emperik inkişaf dövrü.. 2. 2. Morfoloji dövr Morfoloji dövr.. 3. 3. Fizioloji Fizioloji dövr dövr 4. 4. Immunoloji dövr Immunoloji dövr.. 5. 5. Antibiotiklərin inkişaf dövrü Antibiotiklərin inkişaf dövrü 6. 6. Molekulyar Molekulyar--genetik inkişaf dövrü genetik inkişaf dövrü-- Müasir dövr Müasir dövr 1. Emperik inkişaf dövrü Helə çox qədim dövrlərdən canlı varlıqların olması haqqında fikir Helə çox qədim dövrlərdən canlı varlıqların olması haqqında fikir yürüdənlər yürüdənlər Tit Lukresiy Tit Lukresiy ((b.e. əvvəl b.e. əvvəl 95 95— —55 55--ci illərdə) ci illərdə), , Qalen Qalen (131 (131— — 201 201 illər illər), ), İbn Sina İbn Sina (980 (980— —1037) 1037) Frakastoro Djiraloma Frakastoro Djiraloma (1478 (1478— —1553) 1553) 1675ci il , Anton Van Levenhuk- ilk dəfə olaraq mikroorqanizmləri müşahidə etmişdir . O, 160 160--300 300 dəfəyə qədər böyütmə dəfəyə qədər böyütmə qabiliyyətinə malik linzalardan qabiliyyətinə malik linzalardan ibarət olan sadə mikroskoplar ibarət olan sadə mikroskoplar hazırlamış və diş ərpini, ot hazırlamış və diş ərpini, ot həlimini tədqiq etdikdə xırda həlimini tədqiq etdikdə xırda canlıların olduğunu birinci canlıların olduğunu birinci olaraq göstərmişdir. 1695 olaraq göstərmişdir. 1695--ci ci ildə Antoni Van Levenhuk ildə Antoni Van Levenhuk hazırladığı «Təbiətin sirləri» hazırladığı «Təbiətin sirləri» adlı kitabında 3 mikrob adlı kitabında 3 mikrob formasının (dairəvi, çöpvari və formasının (dairəvi, çöpvari və vergülvari) təsvirini və onların vergülvari) təsvirini və onların şəkillərini vermişdir. şəkillərini vermişdir. 2. Morfoloji dövr 2. Morfoloji dövr 1610 1610 – –cu il . cu il . Qlileo Qaliley Qlileo Qaliley İİlk mikraskopun kəşfi lk mikraskopun kəşfi 1665 1665--ci il ci il , , Robert Huk Robert Huk, , ilk dəfə bitki hüveyrələrinin ilk dəfə bitki hüveyrələrinin müşahidə edib müşahidə edib 175 175--ci ilin mikroskopu ci ilin mikroskopu Müasir işiıq mikroskopu Müasir işiıq mikroskopu
Fizioloji dövr Fizioloji dövr -- biologiyanın inkişafında qızıl dövr biologiyanın inkişafında qızıl dövr (XVII (XVII -- XIX XIX əsrlər əsrlər)) Lui Paster Lui Paster (1822 (1822— —1895) 1895) • Mikroorqanizmlərin maddələr dövranında rolu • Anaerob mikroorqanizmlərin kəşfi • Sterilizasiyanın kəşfi • Qara yara və quduzluğa qarşı vaksin • Təmiz kulturaların alınması • 1857- qıcqırma • 1860-öz-özünə törəmə • 1865-şərab və pivə xəstəlikləri • 1868-barama qurdlarının xəstəlikləri • 1881-yoluxma və vaksina • 1885-quduzluqdan qorunma Mycobacterium tuberculosis Robert Kox Robert Kox (1843 (1843 – – 1910) 1910) -bərk qidalı mühitdə mikrobların təmiz kulturasını almaq üsulunu hazırlamışdır (Petr çaşkasını praktikada tədbiq etməyə başlamışdır ) - anilin rəngləri ilə mikrobların boyanmasını -Vərəm, qarayara, vəba törədicilərini kəşf edib - patogen mikroblarla mübarizə məqsədilə dezinfeksiya üsulunu -. O, ilk dəfə eksperimentlə F.Henli tərəfindən yoluxucu xəstəliyin spesifikliyinə dair
İmmunoloji dövr İmmunoloji dövr (1845-1916) Onu haqlı olaraq tibbi mikrobiologiyanın və immunologiyanın banilərindən hesab edirlər. O, ilk dəfə 1883-cü ildə immunitetin foqositar nəzəriyyəsini irəli sürmüş və bu prosesin təbiətinin öyrənərək göstərmişdir ki, orqanizmin xəstəlikdən qorunması mürəkkəb bioloji bir reaksiyadan asılıdır ki, bunun da əsasını foqositlər təşkil edir. Bu nəzəriyyəyə görə orqanizmə daxil olan yad cisimlər orqanizmdə olan xüsusi hüceyrələr-foqositlər tərəfindən udularaq məhv edilir və ona görə də orqanizm yoluxduqda belə xəstələnmir 1909-cu ildə bu nəzəriyyəyə görə Nobel mükafatına layiq görülmüşdür. Həmçinin o, ilk dəfə dizenteriya mikrobunu görmüş və insanın tez qocalması səbəblərini aydınlaşdırmışdır. P. Erlix (1854 – 1915) İmmunitetin humoral nəzəriyyəsini hazırlamışdır Mecnikovla birlikdə 1908-ci ildə nobel mükafatına layiq görülmüşdür. Vinoqradski S.N. nitrifikasiya prosesini, anaerob bakteriyalar tərəfindən atmosfer azotunun fiksə olunma hadisəsini kəşf etmişdir. o, həmçinin kükürd, dəmir mənimsəyən bakteriyaların xemosintez qabiliyyətini aşkar etmişdir Bütün bu tədqiqatlarla S.N.Vinoqradski mikrooekoloji prinsipin əsasını qoymuşdur. Qamaleya N. F. (1859 – 1949) O, ilk dəfə bakteriofaqların və taun çöplərinin mikroblardan kiçik canlı olmasını müəyyən etmişdir. M.Beyerinq (1851-1931) - mikroorqanizmlərin təbiətdə və azot dövranında rolunu öyrənmiş və azot toplayan – atmosfer azotunu feksəedən aerob Azotobacter chroococcum-u torpaqdan ayırmışdır. M.Beyerinq S.N. Vinoqradski ilə birlikdə kənd təsərrüfatı mikrobiologiyasının əsasını qoymuşdur. T. Şlezinq və A.Myunts 1877-ci ildə niritləşmənin mikrobioloji təbiətini göstərirlər. P.Degeren- 1882-ci ildə denitritləşmə prosesinin mahiyyətini və iki il sonra bitki qalıqlarının anaerob parçalanmasını öyrənir. H.Helrigel və H.Vilfart 1867-ci ildə M.C. Varoninin təklif etdiyi kök yumruları bakteriyalarının azot fiksə etdiyini göstərirlər. S.A.Korolyov və A.F.Voytkeviç isə süd turşusu bakteriya-larının süd məhsullarının istehsalında, yetişməsində və konservləşdi- rilməsində rolunu ətraflı öyrənmişlər. V.S.Butkeviç və S.P. Kostıçev isə üzvi turşuların istehsalında göbələklərin həyat fəaliyyətini öyrənmişlər. 1930-cu ildə limon turşusunun istehsalı təşkil olunmuşdur. Texniki mikrobiologiyanın inkişafında S.P.Kostıçev, S.N.İvanov, A.İ. Lebedevin böyük xidmətləri olmuşdur. Lebedev spirtə
qıcqırma prosesinin kimyəvi mexanizmini öyrənmişdir. V.N.Şapoşnikov və A.J. Manteyfel tərəfindən mikrobların müxtəlif sənaye sahələrində istifadəsi məsələləri ətraflı öyrənilmiş və zavod şəraitində bakteriyaların köməyi ilə süd turşusunun, aseton və butil spirtinin istehsalı üsulları hazırlamışdır. V.N.Şapoşnikov və F.M. Çistyakovun təklifi ilə zavod miqyasında aseton və butil spirti alınmışdır. Mikrobiologiyanın son dövrdəki inkişafında ingilis alimi Fleminqin (1851-1931) böyük rolu olmuşdur. O, ilk dəfə penisillin adlanadırılan antibiotiki kəşf etmişdir. E.B.Çeyn Q.Flori ilə birlikdə pensilinin kimyəvi tərkibini aydınlaşdırmış və penisillinixalis halda əldə etmişdir.
а я
xəstəliyinin törədicilərinin viruslar olduğunu söyləmiş. Bu tarix - elmə Virusalogiya elminin yaranma tarixi kimi daxil olmuşdur. D.İ. İvanovskiy D.İ. İvanovskiy (1863 (1863— —1920) 1920) Antibiotiklərin kəşfi Fleminq
ilk dəfə olaraq Pensilin göbələyindən penisillin adlanadırılan antibiotiki kəşf etmişdir. A.Fleminq A.Fleminq (1881 (1881 – – 1955) 1955) Рenicillium Рenicillium . Çeyn Ernet Boris Flori Xouard Uolter (1906 - 1979), (1898 – 1968) E.B.Çeyn Q.Flori ilə birlikdə pensilinin kimyəvi tərkibini aydınlaşdırmış və penisillini xalis halda əldə etmişlər. 1945-ci ildə Fleminq ilə birlikdə Nobel mükafatına layiq görülmüşlər Müasir molekulyar Müasir molekulyar--genetik inkişaf dövrü genetik inkişaf dövrü Elektron mikroskopun kəşfi Elektron mikroskopun kəşfi, , İrsi əlamətlərin ötürülməsində DNT İrsi əlamətlərin ötürülməsində DNT--nin rolunun kəşfi nin rolunun kəşfi Molekulyar biologiyada və genetik tədqiqatlarda bakteriyalardan Molekulyar biologiyada və genetik tədqiqatlarda bakteriyalardan, , viruslardan və plazmidilərdən viruslardan və plazmidilərdən istifadə istifadə Gigiyena Gigiyena – – əhalinin həyat şəraiti üçün elmi surətdə əsaslandırılmış əhalinin həyat şəraiti üçün elmi surətdə əsaslandırılmış optimal şəraitin yaradılması haqqında elmdir. «Gigiyena» sözü optimal şəraitin yaradılması haqqında elmdir. «Gigiyena» sözü yunanca «hygieinos» sözündən götürülmüş və mənası sağlamlıq yunanca «hygieinos» sözündən götürülmüş və mənası sağlamlıq gətirən deməkdir. gətirən deməkdir. Orqanizmə təsir edən xarici mühit amillərini bir neçə qrupa bölmək Orqanizmə təsir edən xarici mühit amillərini bir neçə qrupa bölmək olar.
olar. 1.
1. Kimyəvi amillər Kimyəvi amillər. Orqanizmlə xarici mühitin vəhdəti . Orqanizmlə xarici mühitin vəhdəti – – hər şeydən hər şeydən əvvəl, orqanizmlə mühitin kimyəvi tərkibinin, bunlar arasında əvvəl, orqanizmlə mühitin kimyəvi tərkibinin, bunlar arasında maddələr və enerji mübadiləsinin oxşarlığı deməkdir. Bir çox kimyəvi maddələr və enerji mübadiləsinin oxşarlığı deməkdir. Bir çox kimyəvi elementlər və birləşmələr orqanizmə plastik və energetik prosesləri elementlər və birləşmələr orqanizmə plastik və energetik prosesləri həyata keçirmək üçün lazımdır. həyata keçirmək üçün lazımdır. 2. 2. Fiziki amillər Fiziki amillər. Havanın temperaturu, rütubəti, hərəkəti, atmosfer . Havanın temperaturu, rütubəti, hərəkəti, atmosfer təzyiqi, günəş radiasiyası, səs təzyiqi, günəş radiasiyası, səs--küy, vibrasiya, radioaktiv şüalanma küy, vibrasiya, radioaktiv şüalanma və s. bu cür amillərdir. Bunların bəziləri orqanizmin yaşaması üçün və s. bu cür amillərdir. Bunların bəziləri orqanizmin yaşaması üçün zəruridir, lakin bütün bunların hamısı müəyyən intensivlik zəruridir, lakin bütün bunların hamısı müəyyən intensivlik dərəcəsində orqanizmə zərərli təsir göstərə bilər. dərəcəsində orqanizmə zərərli təsir göstərə bilər. 3.
3. Bioloji amillər Bioloji amillər. Bunlara patoloji mikroorqanizmlər, viruslar, . Bunlara patoloji mikroorqanizmlər, viruslar, helmintlər, göbələklər və s. aiddir. helmintlər, göbələklər və s. aiddir. Yuxarıda deyilənlərə əsasən gigiyena öz məqsədinə nail olmaq Yuxarıda deyilənlərə əsasən gigiyena öz məqsədinə nail olmaq üçün: üçün:
1. Xarici mühit amillərini və şəraitini (ictimai amillər və təbiət 1. Xarici mühit amillərini və şəraitini (ictimai amillər və təbiət amilləri), bunların insan orqanizminə və xalqın sağlamlığına amilləri), bunların insan orqanizminə və xalqın sağlamlığına təsirini öyrənməli; təsirini öyrənməli; 2. İnsan orqanizminə müsbət təsir edən amillərdən mümkün qədər 2. İnsan orqanizminə müsbət təsir edən amillərdən mümkün qədər çox istifadə etmək, insanın sağlamlığına zərərli təsir göstərən çox istifadə etmək, insanın sağlamlığına zərərli təsir göstərən amilləri mümkün qədər aradan qaldırmaq məqsədi ilə gigiyenik amilləri mümkün qədər aradan qaldırmaq məqsədi ilə gigiyenik normativlər, qaydalar və tədbirlər işləyib hazırlamalı; normativlər, qaydalar və tədbirlər işləyib hazırlamalı; 3. İşlənib hazırlanmış tədbirləri, qaydaları və gigiyenik normativləri 3. İşlənib hazırlanmış tədbirləri, qaydaları və gigiyenik normativləri həyata keçirməlidir. həyata keçirməlidir. Gigiyena sanitariya ilə qırılmaz surətdə əlaqədardır. Belə ki, Gigiyena sanitariya ilə qırılmaz surətdə əlaqədardır. Belə ki, gigiyena elmi insan sağlamlığı üçün vacib olan ümumi vəziyyəti gigiyena elmi insan sağlamlığı üçün vacib olan ümumi vəziyyəti və tələbləri öyrəndiyi halda, sanitariya sanitar qanunvericilik və və tələbləri öyrəndiyi halda, sanitariya sanitar qanunvericilik və nəzarət vasitəsi ilə gigiyena elminin tələblərinin həyata nəzarət vasitəsi ilə gigiyena elminin tələblərinin həyata keçməsini təmin edir. Latınca «sanitas» sağlamlıq deməkdir. keçməsini təmin edir. Latınca «sanitas» sağlamlıq deməkdir. Qida gigiyenasının inkişaf tarixi Qida gigiyenasının inkişaf tarixi Qida gigiyenasının bir elm kimi inkişafında böyük rus alimi Qida gigiyenasının bir elm kimi inkişafında böyük rus alimi S.F.Xotovitskinin (1796 S.F.Xotovitskinin (1796--1855) qida sanitariyası üzrə fundamental 1855) qida sanitariyası üzrə fundamental dərsliyi böyük rol oynamışdır. Bu dərslikdə qida məhsullarının dərsliyi böyük rol oynamışdır. Bu dərslikdə qida məhsullarının keyfiyyət tərkibi, qida məhsullarında zərərli hissələrin əmələ keyfiyyət tərkibi, qida məhsullarında zərərli hissələrin əmələ gəlməsi şəraiti və səbəbləri, sanitar gəlməsi şəraiti və səbəbləri, sanitar--gigiyenik üsullarla nəzarət gigiyenik üsullarla nəzarət haqqında məlumatlar və qida məhsullarının zərərli haqqında məlumatlar və qida məhsullarının zərərli çirklənmələrdən qorunması üzrə tövsiyələr ətraflı verilmişdir. çirklənmələrdən qorunması üzrə tövsiyələr ətraflı verilmişdir. Qidalanma haqqında elmin inkişafında Rusiyada gigiyena elminin Qidalanma haqqında elmin inkişafında Rusiyada gigiyena elminin banisi sayılan, görkəmli alimlərdən A.P.Dobroslavin (1842 banisi sayılan, görkəmli alimlərdən A.P.Dobroslavin (1842--1889) 1889)
və F.F.Erismanın (1842 və F.F.Erismanın (1842--1915) çox böyük xidmətləri olmuşdur. 1915) çox böyük xidmətləri olmuşdur. A.P.Dobroslavin Rusiyada gigiyena üzrə ilk professor olmuş, A.P.Dobroslavin Rusiyada gigiyena üzrə ilk professor olmuş, 1871
1871--ci ildə ilk dəfə Peterburqda Tibb ci ildə ilk dəfə Peterburqda Tibb--cərrahlıq Akademiyasında cərrahlıq Akademiyasında təşkil edilmiş «Gigiyena» kafedrasına rəhbərlik etmiş, kafedra təşkil edilmiş «Gigiyena» kafedrasına rəhbərlik etmiş, kafedra ölkədə elmi ölkədə elmi--gigiyenik fikrin mərkəzinə, gigiyenist gigiyenik fikrin mərkəzinə, gigiyenist--təcrübə təcrübə məktəbinə çevrilmişdir. O, Peterburqda qida məhsullarının məktəbinə çevrilmişdir. O, Peterburqda qida məhsullarının keyfiyyəti və mənimsənilməsini öyrənən şəhər laboratoriyasını keyfiyyəti və mənimsənilməsini öyrənən şəhər laboratoriyasını yaratmış, hərbi və ümumi gigiyena üzrə drslik yazmışdır. yaratmış, hərbi və ümumi gigiyena üzrə drslik yazmışdır.
F.F.Erisman isə Moskva Universitetinin tibb fakültəsində F.F.Erisman isə Moskva Universitetinin tibb fakültəsində «Gigiyena» kafedrasına rəhbərlik etmişdir. O, gigiyenanın «Gigiyena» kafedrasına rəhbərlik etmişdir. O, gigiyenanın ictimai hərəkətli olmasını göstərərək, onu «ictimai sağlamlıq ictimai hərəkətli olmasını göstərərək, onu «ictimai sağlamlıq haqqında elm» adlandırmışdır (hesab etmişdir). haqqında elm» adlandırmışdır (hesab etmişdir). F.F.Erismanın təşəbbüsü ilə 1891 F.F.Erismanın təşəbbüsü ilə 1891--ci ildə Moskvada sanitariya ci ildə Moskvada sanitariya stansiyası yaradılmışdır. Burada suyun keyfiyyəti və qida stansiyası yaradılmışdır. Burada suyun keyfiyyəti və qida məhsullarının tədqiqi üzrə böyük işlər aparılmışdır. Rusiyada məhsullarının tədqiqi üzrə böyük işlər aparılmışdır. Rusiyada Oktyabr sosialist inqilabından sonra və sovet dövründə bu Oktyabr sosialist inqilabından sonra və sovet dövründə bu stansiya F.F.Erisman adına Sanitariya İnstitutuna çevrilmişdir. stansiya F.F.Erisman adına Sanitariya İnstitutuna çevrilmişdir. Digər
Digər institutlardakı institutlardakı kimi kimi onun onun tərkibində tərkibində qida qida laboratoriyası laboratoriyası da da olmuşdur olmuşdur. . Hazırda Hazırda. . Moskvada Moskvada Rusiya Rusiya Tibb Tibb Elmləri Elmləri Akademiyası Akademiyası (TEA)
(TEA) nəzdində nəzdində Qida Qida İnstitutu İnstitutu və və digər digər tibbi tibbi institutlar institutlar fəaliyyət fəaliyyət göstərirlər göstərirlər.. Qidalanma Qidalanma haqqında haqqında gigiyena gigiyena elminin elminin inkişafında inkişafında rus rus
patofizioloqu patofizioloqu V.V.Paşutinanın V.V.Paşutinanın (1845 (1845--1901) 1901) tədqiqatlarının tədqiqatlarının böyük böyük əhəmiyyəti əhəmiyyəti olmuşdur olmuşdur. O, . O, orqanizmdə orqanizmdə kifayət kifayət qədər qədər
qidalanma qidalanma olmadıqda olmadıqda, , baş
baş verən verən patoloji patoloji prosesləri prosesləri öyrənmişdir öyrənmişdir.. Qida Qida qiqiyenası qiqiyenası və və fiziologiyası fiziologiyası və və həmçinin həmçinin sanitariya sanitariya üzrə üzrə elmlərin elmlərin inkişafında inkişafında görkəmli görkəmli fizioloq fizioloq akademik akademik İ.P.Pavlovun İ.P.Pavlovun (1849 (1849--1936) 1936) işlərinin işlərinin də də böyük
böyük rolu rolu olmuşdur olmuşdur. . İ.P.Pavlov İ.P.Pavlov tərəifndən tərəifndən hazırlanmış hazırlanmış yeni
yeni tədqiqat tədqiqat üsulları üsulları və və onların onların fiziologiyanın fiziologiyanın inkişafında inkişafında istifadəsi istifadəsi, , insan
insan orqanizmində orqanizmində həzm həzm proseslərinin proseslərinin gedişinin gedişinin qanunauyğunluqlarını qanunauyğunluqlarını aşkar aşkar etməyə etməyə imkan imkan vermişdir vermişdir. Bu . Bu
tədqiqatlar tədqiqatlar, , həmçinin həmçinin ali ali sinir sinir sisteminin sisteminin tədqiqi tədqiqi və və onun onun tərəfindən tərəfindən orqanizm
orqanizm ilə ilə xarici xarici mühitin mühitin vahidliyi vahidliyi haqqında haqqında təlimin təlimin yaradılması yaradılması, , insanın
insanın səmərəli səmərəli qidalanmasının qidalanmasının müasir müasir nəzəriyyəsini nəzəriyyəsini yaratmağa yaratmağa əsas əsas vermişdir vermişdir. .
Tibbi sanitar sanitar--profilaktikanın profilaktikanın inkişafında inkişafında Q.V.Xlopinin Q.V.Xlopinin (1863 (1863--1929) 1929) də
də işlərinin işlərinin böyük böyük əhəmiyyəti əhəmiyyəti olmuşdur olmuşdur. . Onun Onun çoxsahəli çoxsahəli elmi elmi fəaliyyəti fəaliyyəti gigiyenanın gigiyenanın bir bir çox
çox məsələlərinin məsələlərinin, o , o cümlədən cümlədən qida qida gigiyenası gigiyenası sahəsinin sahəsinin praktiki praktiki həllinə həllinə yönəldilmişdir yönəldilmişdir. . Q.V.Xlopin Q.V.Xlopin iki iki böyük böyük işin işin –
– « «Qida Qida məhsulları məhsulları və və içkilərin içkilərin tədqiqi tədqiqi üsulları üsulları» » və və «
«Gigiyenanın Gigiyenanın əsasları əsasları» » dərsliklərinin dərsliklərinin müəllifi müəllifi olmuş olmuş,,həmçinin həmçinin sanitariya sanitariya və və gigiyena
gigiyena sahəsində sahəsində qanunçuluğun qanunçuluğun yaradılmasında yaradılmasında və və ictimai ictimai
iaşənin iaşənin gigiyenası gigiyenası məsələlərinin məsələlərinin hazırlanmasında hazırlanmasında iştirak iştirak etmişdir etmişdir..
Ölkədə Ölkədə sanitar sanitar xidməti xidməti, , onun onun məqsədi məqsədi və və vəzifələri vəzifələri Qida
Qida sahəsində sahəsində Dövlət Dövlət sanitar sanitar nəzarəti nəzarəti xəbərdaredici xəbərdaredici və və cari cari sanitar sanitar nəzarəti nəzarəti formasında formasında həyata həyata keçirilir keçirilir.. Xəbərdaredici Xəbərdaredici sanitar sanitar nəzarətinə nəzarətinə sahənin sahənin perspektiv perspektiv inkişaf inkişaf planı planı hazırlanarkən hazırlanarkən gigiyenik gigiyenik tələblərin tələblərin yerinə yerinə yetirilməsi yetirilməsi, , yeyinti yeyinti müəssisələrinin müəssisələrinin layihələndirilməsi layihələndirilməsi normaları normaları, , tikintidə tikintidə texnoloji texnoloji layihələrin layihələrin və və iş iş çertyojlarının çertyojlarının uyğunluğu uyğunluğu, , fəaliyyətdəki fəaliyyətdəki idarələrin idarələrin iş iş profilinin profilinin dəyişilməsi dəyişilməsi və və yenidən yenidən qurulması qurulması, , yeni
yeni texnoloji texnoloji avadanlıqların avadanlıqların konstruksiyası konstruksiyası, , yeni
yeni növ növ qida
qida məhsullarının məhsullarının buraxılması buraxılması, , qab
qab--qacaqlar qacaqlar, , inventar
inventar, , tara
tara, , məmulatların məmulatların reseptlərinin reseptlərinin dəyişilməsi dəyişilməsi, , məhsulun məhsulun çeşidləri çeşidləri və və s.
s. daxildir daxildir.. Cari Cari sanitar sanitar nəzarəti nəzarəti qüvvədə qüvvədə olan olan sanitar sanitar--gigiyenik gigiyenik və və sanitar sanitar-- epidemiologiya epidemiologiya əleyhinə əleyhinə normalara normalara, , yeyinti yeyinti müəssisələrinin müəssisələrinin tikinti tikinti norma norma
və və qaydalarına qaydalarına uyğun uyğun olaraq olaraq məhsul məhsul hazırlanma hazırlanma proseslərinə proseslərinə onların onların buraxılmasına buraxılmasına, , qida
qida müəssisələrinə müəssisələrinə daşınması daşınması və və saxlanmasına saxlanmasına, , avadanlıqlara avadanlıqlara, , taralara taralara nəzarəti nəzarəti nəzərdə nəzərdə tutur tutur..
İctimai İctimai nəzarət nəzarət qida qida sənayesi sənayesi, , ticarət ticarət və və iaşə
iaşə müəssisələrində müəssisələrində cari cari sanitar
sanitar nəzarətin nəzarətin effektivliyini effektivliyini artırmaq artırmaq üçün üçün təşkil təşkil olunur olunur. . Onun
Onun həyata həyata
keçirilməsinə keçirilməsinə sanitar sanitar təşkilatlarının təşkilatlarının ən ən yaxşı yaxşı mütəxəssis mütəxəssis işçiləri işçiləri cəlb cəlb olunur
olunur. . Yüklə 123,56 Kb. Dostları ilə paylaş:
|