Microsoft Word xosrov v? Sirin-nizami g?NC?VI. doc Nİzami GƏNCƏVİ

Bir ay  sonra çıxdı yaradan tİKan,

Azad oldu dünya qom-qubarından.

Yenidən arzusu qalxdı ayağa 

Şahın moKtubuna cavab yazmağa. 

Üroyindo  olan  sözbri tamam 

Torpağa tum 

K İ m i  

sopdi  bu axşam.

Katib qəbm ini əlinə  aldı,

Kağızda sözb ri qaydaya saldı.

Şirin  Kolmolori  hey düzo-düzo 

Allahın adıyla başladı  sözo:

"Üzr istəyənbrin  suçundan 

kcçoii

 

X aliqin adıyla başlayıram т э п .

Ehtiyacı уохкэп bir an da bizo.

Odur soli man  vcron  lior isimizo.

Cisim deyil,  odur cism i yaradan, 

Miinoccimlor qalmış bu  iso heyran.

Yerdon göyo Kİmi, günoşdoıı  aya 

Bitmoz  soxavoti. heç golmoz  saya.

Bir muzd  istomodon  ruzi  boxş с dor.

Yaqut olur daşlar,  istoso  ogor.

Uçan quşdan tutmuş qanşqayatan

324

Kimso 

əbədi 

qom  çoKinoyib. 

inan. 

Keçər 

hor 

günahdan verərıcən 

ncmot. 

Əlindən yapışar heyran qalan 

voqt.

Ona şüKr 

ctm oyo 

olancən asi,

"Ayıl!"  dcyo.  vcror qulaqburması, 

Bütün yaranmışlar, bir diqqot eylə, 

Toğyir tapir ancaq onun höıcmüyb. 

Rahatlıq,  əziyyət - budur qismotin. 

Bozon yoxsul cdor.  bozon  do  zongin. 

Bu dünyanın vardır İ

k

İ

co

  rongi:

Bozon  rumlu olur,  bozon  do  zəngi. 

Bozon  zülm evini о bərbad cdor.

Bunun 

Kodoriylo  onu  şad edər. 

LahurlutaK sö y b  tusluya son 

do:

"Itin bayramıdır eşşəıc öləndə."

Нэг rast golon  qismot  şadlıq olmaz, bil, 

Нэг уегэ  döşənən bir xalı deyil.

B e b   ruzi verir о pərvərdigar,

Bu ruzi gah dərman, gah da dərd olar. 

Нэг işə  qanedir ağıllı insan,

Payı ya gül olsun, ya da 

K İ, 

йкап. 

Zamanın  Comşidi  - dünya günoşi 

Örtüb  çadınyla  Bonatünnoşi.

Bütün bu dünyaya olub höıandar,

Hom  özü başçıdır,  lıonı  do tacı var. 

Dorgahında onun guşodir connot. 

D ö v b t bağçasında bir otdur dövbt. 

Onundur balıqdan ayadoı< cahan,

Нэг bir şey, bil,  ona oyandır, эуап. 

Bilir, geco-gündüz 

İ

k

İ 

rongdodir.

Gah şorbot paylayır, gah zohor verir. 

Qara,  ağ  sifotli  bu  Köhno  cahan 

Gah  matomli  olur, gah toylu,  inan. 

Şahın golinini  aldısa torpaq,

Golinlori 

çoxdur, 

nodon 

qorxacaq?! 

F

ə

I

ək

 onu aldı,  ona 

oyandır:

325

B e b   dostluqlardan şah tez doyandir.

Y oxsa ondan yaxşı  şahın homdomi.

Tez 

doyan 

bir 

Könlün bundan 

пэ  qəmi? 

Başqa 

gülüstana 

edər 

tamaşa,

Ondan yaxşısıyla yatar baş-başa.

Hayıf, hayıf,  о büt qalmadı, getdi, 

Yerdo  qalanlar öz Keyfini etdi.

Ey qolbi  nazİK şah,  incimo bundan, 

Xoşdur xozno olsa te ^ a q d a  nihan. 

Ç’otindir qom 

ç o k i i i o k

. 

qom  eylomo  son. 

Əlhozor e y b y ir to ф aq  da qomdon. 

Qomdon  inciyərlər tez nazoninlor. 

NazİK tobiotçün yaramaz  Kodor.

Y axşısı budur 

k

İ,  Məryəmi unut,

Isaya dönson  do.  qayıtmaz vücud. 

Nazoniniıı yeri olsa da taxta 

Vida demoK olmaz о taca, taxta.

Bosdir.  qan ağlama,  Kcyfıııo başla, 

Qomo tutularsan, bu qomi  boşla.

O,  qurbanın oldu,  son  olma qurban, 

Bürünmə  qəmlərə,  olma pərişan.

Kos  daha n ab n i, oziyyot yetor. 

Molumdur:  ö lü b r sobr etmoK sevor. 

Insanın vücudu puç olsa artıq,

No yoxsulluq yarar, пэ höıanüdarlıq. 

Quruyan çeşmoyçıııı yanma bir b eb ,

N ə  olar Dəclədən getsə bir gib !

Comşid camını al,  qom  vaxtı  deyil, 

Olmasın Bağdadda bir 

kö

I

iiio

  zoııbil. 

Onsuz oyaq qolbiıı yatsın qoy bir az, 

Gözdon uzaq olan Könüldə qalmaz.

Bir sorv yox oldusa dünya bağından, 

Əbodi  yaşa 

k

İ , 

dünyaya cansan.

Qom  у е т э , gül,  sevin,  sağsan пэ  qodor. 

Başından bir 

t ü K ü  

salmasın yelbr. 

Sondon uzaq varlıq getso  do oldon,

326

Var olar hor bir şey,  çünıci varsan son.

Qiymotli  dürrson.  dürr to к goroK.

Ləlsən, yaxşıdır ləl olatəıc.

Günoş Kİmi to к ol,  axtarma bir oş.

Comşidin  dinindo  to к olur günoş.

Əgor cüt yaşarsa quşlar hor zaman,

Son  simürğ  quşusan, yalqız qal hor an.

О gövhor gctdiso.  qomlonmə  dorin.

Son 

k

İ 

bir modonsən,  çoxdur gövhorin.

Tayı tapılmayan bir baş yaxşıdır,

Nadir gövhor 

K İ m i 

bir daş yaxşıdır.

Bir ceyran yox oldu,  sobr et,  qom  ycmo.

Ç’öldo ceyran çoxdur, tapılmaz dcmo.

Xirmondon  yox oldu şahın bir doııi.

Ona qurban olsun göyün xirmoni.

Əgor gül yox oldu, 

tİKanda 

пэ var?

Güllər açar уепэ, golor xoş bahar.

Bir 

b ü t  

ə s k

İ

k

 

oldu,  Kəsra sağ olsun,

Moryomçün  qom  ycmo.  Isa sağ olsun."

ŞIR IN IN  M Ə K T U B U N U N  X O S R O V A  Ç A T M A SI

M oK tubu 

açaraq  şah oxuyancən 

О  şirin sözlordon  oldu çox heyran,

Dedi:  "Bu lıorb deyil,  cavabdır т э п э ,

K

əsək

 

atdığın 

kos

 

daş atar soııo.

Monim 

m o K t u b u m a   c a v a b d ı r  

açıq,

Lazım olan sözü eşitdim artıq."

Yenidon  Şirindon  istodi 

şoKor.

ÇünKİ 

qalmamışdı  milçoKdon  osor.

М эг у эт  öldü,  samci parladı gündüz,

Xurm atum suz oldu,  şam datüstüsüz.

Elə 

k

İ,  bozmdon  əl üzdü М эгуэт  

"М эгуэт bəzmi"  Kİmi  şah oldu xürrəm.

Düşmən olmayanda işlər düz gedər,

327

Bir içim su içsən Kİfayət edər.

Yağlı  söz göndərdi  Şirino  sovqat, 

Düşündü:  yumşalar yağla о polad. 

ItaotKar gözol  aldı formanı. 

XəstəbrtƏK qobul  etdi dormanı. 

Düşünürdü:  Xosrov gözləyər odob. 

Onu yaxşılıqla eyləyər tələb.

Şah adam göndorib ıcəsdirər Kobin. 

Golin  Kİmi gcdor saraya Şirin. 

Hiddoto golirdi bu  işdon  bir az, 

Acıqlanıb,  sonra eybyirdi naz. 

Görürdü hi'ısn ııııo çox müştori var, 

Alıcı çoxalsa, qiymot do artar. 

Müştori  ıızüııdoıı mal tapar rovac. 

Göz olmasa,  şama olmaz ehtiyac. 

Soııo fayda vcror. bu fiıcri atma, 

Müştori  olmasa, malını  satma. 

DüKanı bağlama alıcı vancən, 

Boxtiıı  moııfooti bundadır, bil  son. 

Tosir ebm irdi  Şiriııo h iy b ,

Nazi azalmırdı №к qodor b eb .

О nazdan,  qomzodoıı  yorularaq şah, 

Bir başqa çaroyo gotirdi  poııalı. 

Istodi yar tapsın özüııo bir gün, 

Çolaq cşşoyiııi  о yorğa sürsün. 

Ycııidoıı  qurşansın tozo bir işo.

Bir başqa şey tapsın özüııo  pcşo. 

Çox soraq edirdi, gozirdi müdam. 

Boş tutmaz işini heç ziroıc adam.

X O S R O V U N  PA D ŞA H L IQ D A N  

L Ə Z Z Ə T  A L IB  

KEYF M Ə C L ISL Ə R I  D Ü Z Ə L T M Ə SI

Əzoldoıı  dövr cdoıı bu dünya b eb

328

Xosrov Kİmi bir şah görməmiş lıolo. 

Hüzuruna qobul başlayan zaman 

Ö n tin do durardı bir corgo insan. 

Varlılar durardı birinci  sofdo. 

Yoxsullar İKİnci, arxa torofdo.

Üçüncü sırada olil. naxoşlar,

Bir ayağı gorda qarı,  ixtiyar.

Dördüncü  sırada ancaq dustaqlar,

Açıq deyil qollar, bağlı ayaqlar.

Beşinci  sırada qatil, günahıcar,- 

Bir olıval  soruşub danışmazdılar. 

Üm idsiz olmasın bu cür təqsincar, 

Qarşıda ofv omri  asdırardılar.

Gözotçi  deyirdi hamıya birdoıı: 

"Arxanda dayanan corgoyo bax son." 

Yoxsulu görürdü varlı  olanlar,

Çox şüKür edirdi bu hala onlar. 

Yoxsulun gözüııo  xosto  doyondo 

ŞüKr 

edib  deyirdi:  "Moroz yox moııdo." 

Dustaq göroıı  xosto  olardı  çox şad, 

Deyirdi: 

"ŞüKr 

olsun, gozirom  azad." 

Qatilə  doyoııdo  dustağın gözü,

Xoşboxt görünürdü özüııo  özü.

Qatil görondo 

k

İ , 

ümid yolu var,

ŞüKr 

edib deyirdi:  "Canım  qurtarar." 

Xosrovun üroyi  olduqca şaddı,

ÖI

kos

İ 

M i s r t O K  

şoııdi.  abaddı.

Bir gün əmr etdi,  o,  düzolsin  işrot.

Bu  işdo taleylo  etdi  roqabot.

Dörd bir dövrosiııdo  о uca taxtın 

Şahlar socdodoydi  hey yığın-yığın. 

Göyün ulduzları dostobodosto 

Düzülmüşdü Kəyan taxtının üsto. 

Aydan vo Zölırodon  Keyvana qodor 

О taxt üzoriııdo  düzülmüşdübr.

Bütün soyyarolor.  sabit ulduzlar

329

О taxtın üstündo tutmuşdu qorar.

Нэг yanda yanırdı gövhorin üzü,

Xəbər verirdibr gecə-gündüzü.

Нэг nücum elmindən xəbərdar olan 

О taxtdan bilirdi  nodir asiman.

Xosrovun taxtına hor 

K İ m  

baxanda 

Min Keyxosrov camı görordi  onda.

О taxt taxt deyildi, bir asimandı,

О  şah şah deyildi,  sahibqərandı. 

Dcyordin: 

bu fıldir,  - taxtda oturub, 

Deyərdin:  bu şirdir,  - ovlaqda durub. 

Onun 

höKmündoydi 

yerlər 

vo 

göyb r, 

Süfrəsi ulduzdan 

torpağa qodor. 

M əclisində 

zinot bchiştdon 

y ü k s o k

.

Onun boynu bağlı  quluydu  foloK. 

BöyüKİüK istəsən,  soxavotli  ol!

Bağlama ıcisəni, xərc e b  bol-bol.

Varlı 

çotinlİKİo 

pul versa  ogor.

Işin axırında fəlaıcət göror.

Dünyanın işini  şadlıqla ıceçir,

Xoracını  alıb хэгс e b  bir-bir.

N ecə  alırsansa,  e b   də ver sən,

A larsan  vcrm ozson.  özün bilərsən. 

ToKbaşına Kİmso  dünyanı udm az,

T

əkcə

 

bir insanın şahlığı tutmaz. 

Ağıllılar bilir:  təıc yesə hər 

kəs

,

ToKİİKdo  do 

öb r, 

dost-aşna 

görməz.

Çay  suyu olsa  da,  son  içmo  yalqız, 

DoniztOK olarsan acı,  qılıqsız.

Özünü dünyada 

şamtOK 

dolandır. 

Özgonin  işiyçün özünü yandır.

Qarun bu dünyadan пэ  apardı, bax, 

Dünyanın ııoyi  var,  onda qalacaq. 

Zohmotsiz qazanmaq heç т й т к й п  deyil, 

Əlindən gedəndə  ağır olur, bil. 

Qazanmaq çotindir.  itirməıc ağır,

330

Əlin boş  olarsa daha yaxşıdır. 

Cəmşiddən artıqdı  Porviz colalı. 

GünoştOK  səpirdi dövləti, malı.

Xozino  vcrondo üzü gülərdi,

Ö n ıın do  zor - torpaq.  torpağı  zordi. 

Güııdo 

İ

k

İ 

dofo  süfro açardı,

No  xotriıı  istoso,  süfrodo vardı.

Bir mil  mosafodo  süfro  sorordi.

Kim  milçoK 

is to s o . 

bir fıl 

v cro rd i. 

S ü fr o d o  

halvalar dururdu çin-çin, 

Qonaq bilmozdi 

k

İ , 

hansından yesin. 

Mal,  qoyun,  quş, balıq, 

xcyir-boroK O t. 

Sayını 

b ilm ir o m . 

son tosovvür et. 

M o c lis d o ıı 

qalxanda 

otir lıor 

yana, 

Soba qaytarardı borcu reyhana.

Ud, ənbər yanında,  orda lıor mocmor 

Tuturdu Hindistan xoracı qodor. 

Xüsusi xörəyi m əclisə gəlsə, 

Xuzistanda olan düşor lıovoso.

Тэг каЬаЬ  ycyordi  duranda solıor.

Ona bir qiymotli  dürr sürtordilor.

О  dürrü  alandan hindli  tacirdoıı 

D üz yü z batman q ızıl verm işdi  birdoıı 

D e y ir b r  rütubot xostolİKİori 

О 

dürrb  sağalar,  döıım ozm iş geri. 

B ağdad  rcylıanıtOK  otirli.  göyçoK.

Ycııico doğulmuş göygözlü,  qoşoııg 

Dayçanı  ayırıb öz anasından, 

Qoyunun  südüyb  boslormiş  çoban. 

Gümüşdoıı bir toııdir düzoldormişlor. 

Xorci bir öİKOiıiıı  xoracı  qodor.

Beş-on batman müşKü,  udu yığaraq, 

Orda odlarmışlar hey qalaq-qalaq. 

Kababı bu qayda bişirormişlor, 

Allahın ver günü, günorta,  solıor.

Min yeddi yüz misqal qızıldan süfro

331

Нэг gün  salınarmış  onunçün уегэ. 

Qoııd.  püsto yeyəntəıc, xörəıcdən ancaq 

Bir azca 

ycyormiş. 

çox tez doyaraq. 

Baxıb  sarayına 

b ö y ü K  

höıondar 

Görsəydi bir 

k o s

İ

ii

 

ehtiyacı var, 

Tondiri. 

süfrəni verərmiş ona, 

Qoymazmış qəlbinə  qəm-qüssə  qona. 

О çöroKÇİloro ohson. 

yüz 

ohson!

Elo 

соток verir nur təndirindən! 

Çıxaranda егкэп lacivərd göylər 

Sübhün 

tondirindon 

san bir 

sohor. 

Tondiri.  süfroni 

qurarmış yenə,

Ycııo başlayarmış 

K ö h n o  

dobino.

Belə  qəribəymiş  onun peşəsi,

H eç 

ə s k

İ

k

 

olmazm ış ıceyfi, nəşəsi.

E b  

k

İ , 

vaxt gəldi,  şahlıq da getdi, 

Əzomot.  dobdobo  onu tor к etdi.

Hörmot 

istəyirsən 

xoşboxtlo 

dolan, 

X oşbəxt olur gozso  onlarla insan. 

Sünbül yediyindən tatar ceyranı 

MüşKünün 

qoxusu basar dünyanı. 

Çör-çöp 

ycdiyindon 

başqa ceyranlar 

Onlardan müşK yox, bollu toz çıxar. 

Qobri 

nurla dolsun, 

rohmotlİK 

atam 

Nosihot vcrordi 

bu sayaq müdam: 

"Bodboxt 

adamlardan кэпага 

ç o k

İI. 

Xoşboxtlor 

yanında son  e b  mənzil, 

Istəsən 

k

İ , 

gccon 

nura boyansın, 

Evindo 

qoy işıq  - m əşəlb r yansın. 

BöyÜK 

mirvaribr qiymətlidir, bax, 

ÇünKİ  böyÜKİorlo 

olurlar ancaq."

IS FA H A N L I  ŞƏ K Ə R IN   Ə H V A LA TI

Şahlar qaydasınca bir 

gözol 

sabah

332

Bir is rot m əclisi qurdu şahonşah. 

Isfahandan  Rcyo.  Çindon  Quracan 

Toplanmışdı bura şahlar bu zaman. 

Əlini öpməKÇün hazırdı tamam 

Bütün öİKOİordon gələn izdiham. 

Orda  Xüton  şahı, burda Zəngibar 

Xosrovun adına qodoh tutdular. 

M əclisi horlondi  gülgün qodohlor. 

Artıq utanmaqdan qalmadı osor. 

Н эуа pərdəsini Xosrov ataraq,

Dedi:  "Dostlar, gəlin açıq danışaq. 

Мэпэ  layiq gözol.  deyin, harda var? 

Hansı 

öİKododir 

böylo bir nigar?" 

"LotiflİK 

Rumdadır,  - söylədi biri,  - 

Lətafət xəznədir,  Rum onun yeri."

О  dedi:  "Xütəndir gözəllər yurdu, 

Bu yer gözəlliyin gülünü vurdu."

Bu dedi:  "Belə yer Ərmənistandır,

О yerin gözəli dildo dastandır."

Biri dedi: 

"Koşmir 

marallanndan 

Tapan olmamışdır hələ bir nöqsan." 

Biri dedi:  "Şahım lütf ctso 

ogor. 

Isfahanda vardır bir nazlı 

ŞoKor. 

Şirin söhbətbri qəlbi  şad edir, 

Xuzistan 

şoKori 

ondan dad edir.

Yüz gülüş gizb nib  al dodağında, 

ŞoKori  qul edib bal dodağında.

Sərvi heyran edib bütün çomoni. 

Yasəməndən ağdır gümüş  bodoni. 

Ağzının yanında xurma пэ  şeydir? 

Qapısında şoı 

Niqabı götürso  üzündon  homon 

Yüz Y u sif soslonor quyu dibindon. 

BöyÜKİə, 

k

İ

ç

İ

k

I

o

  dolanır açıq, 

Yoxdur bundan başqa bir eybi artıq. 

K

ü

I

ok

  Kİmi tutmaz bir ycrdo aram,

333

Lalətəıc hor 

k o s I o   о  

qaldırar cam. 

Hamıya mehriban,  hor ко so munis,

Çox adam olmuşdur yolunda müflis. 

Kim  salsa qoynuna onu bir gcco. 

Unutmaz о domi.  inan,  oliinco."

Bu torif Xosrovun xoşuna goldi.

Eşqi cuşa goldi. 

Kcyfi  KÖKOİdi.

Istodi  atini  iisti'ino  salsin,

Tünc Kİmi hücumla üstünü alsın.

Bu qoııd şim isini aparsin о qond,

Bu bəndi bağlasın, açılsın о band. 

Gövhori gövhorlor qiymotdon salar, 

Ipoyi  ipoKİor hörmotdon  salar.

Moqsodi  alverdi, bazarı 

şoKor.

ŞoKordo do 

vardır şirindon  osor.

No unuda bilir şoı

No  layiq bilirdi onu çağırsın.

Bir il  sobr elədi,  qaldı bu  sayaq,

Bir 

K İ m s o   b i l m o d i  

bu  sirri ancaq.

Bir il  sonra qalxdı qulamlarıyla,

Isfahan torofo  düzoldi yola.

Isfahana çatdı,  düşorgo  saldı,

RumtOK  abad gördü,  ç o x  heyran qaldı. 

О 

yerin tayfası  ıceyfcildi tamam,

Нэг yanda işrətdi  hor sohor-axşam. 

Kcyfo başlayaraq m ey içirdi  şah 

Üroyindo 

ŞoKor. 

dilindoso  "ah!" 

Gizlinco  soruşdu onun yerini,

Evinin  somtini, 

Kiıçolorini.

B ir qulam la getdi  bir gcco g izlin  

ŞoKor bazarında к а т а  yctmoKçin.

ŞoKor 

mohlosino yetişon zaman 

Ycııo  Qosri-Şirin  oldu Isfahan.

Xosrov hom  coşqundu,  horn  do hovosli, 

Şirinin qosri  var,  şoKorin vosli.

Xosrov yavaş qapı döydüyü zaman

334

Sırğalı bir qulam çıxdı  qapıdan.

Bu gözəl cavanı görondo  qulam. 

Anladı 

k

İ , 

şahdır golon bu adam. 

Xosrovu ay Kİmi atdan düşürdü,