O„zbekiston Respublikasi Sog„liqni Saqlash Vazirligi Toshkent farmatsevtika instituti Psixologiya

tabiiy-fiziologik ehtiyojlar; 

himoyalanish ehtiyoji: uzoq yashash va muqarrarlik; 

aloqadorlik va sevgi-muhabbatga bo’lgan ehtiyoj (muomalada bo’lishga 
intilish); 

e’tiborga sozovor bo’lish (hurmat qozonish) ehtiyoji; 

o’z-o’zini faollashtirish ehtiyoji, o’z imkoniyatlarini ko’rsatish yoki 
namoyon qilish. 
Birinchi o‟rindagi ehtiyojlar bu bazis ehtiyojlar, ya‟ni yashashni ta‟minlash 
uchun zarur bo‟lgan ehtiyojlar. A. Maslouning fikricha, inson, eng avvalo ana shu bazis 
ehtiyojlarini qondirish uchun ishlaydi. Bazis ehtiyojlari, ya‟ni oziq-ovqatga, kiyim-
kechakka, uy-joyga, uyquga bo‟lgan ehtiyoj qondirilsa, boshqa darajadagi ehtiyojlar 
ham asta-sekin ahamiyat kasb etib beradi.
Shaxsning istiqbolini anglovchi odamga xos bo‟lgan ichki kechinmalarga 
o‟xshamaydigan xolati frustratsiya deb yuritiladi. Inson maqsadga erishish yo‟lida 
chindan ham engib bo‟lmaydigan, engish mumkin emasdek ko‟rinadigan 
to‟sqinliklarga, g‟ovlarga ro‟para kelganda frustratsiya paydo bo‟ladi. U shaxsni 
nevrotik xolatga olib keladi, unda jaxlini to‟kib solish, tajovuzkorlik, qo‟rqitish, 
qo‟pollik, dushmanlik xolatlarini keltirib chiqaradi.
Istiqbol va frustratsiyaning inson hayotida o‟ynaydigan roli maqsadlarga 
erishishga qaytarilgan faoliyatning shaxs uchun qanchalik muvaffaqiyat yoki 
muvaffaqiyatsizlik kasb etish ahamiyatini aniqlash zarurligini ko‟rsatadi. Buning uchun 
Har qanday shaxsdagi mavjud ehtiyojlar 
Biologik ehtiyojlar – fiziologik (tashnalik, ochlik, uyqu), jinsiy, moslashuv ehtiyojlari. 
Ijtimoiy ehtiyojlar – mehnat qilish, bilish, estetik va ahloqiy – ma‟naviy ehtiyojlar. 

---

37 
shaxs o‟zining talablari darajasi qilib juda qiyin ham bo‟lmagan, juda oson ham 
bo‟lmagan vazifa hamda maqsadlarni belgilaydi, binobarin, shaxs o‟ziga ma‟lum 
istiqbolni saqlab qoladi. 
Shaxsning jamiyatdagi ijtimoiiy xulqi va o‟zini qanday tutishi, egallagan mavqei 
ham sababsiz, o‟z-o‟zidan ro‟y bermaydi. Faoliyatning amalga oshishi va shaxs xulq-
atvorini tushuntirish uchun psixologiyada motiv va motivatsiya tushunchalari 
ishlatiladi.
S.L.Rubinshteyn motivning psixologik mohiyati to‟g‟risida quyidagi 
mulohazalarni bildiradi:
