4-ma’ruza. Sanoat portlovchi moddalari tasnifi. Sanoat portlovchi moddalari quyidagi belgilariga ko'ra sinflarga bo'linadi: Atrof muhitga ta'siri bo'yicha

3-guruh zaryadlariga 3KП va 3KM turkumiga kiruvchi kumulyativ 
zaryadlar kiradi. Ushbu zaryadlar massasi 180 gr dan 4000 gr gacha bo’lib uzunligi 
90 dan 250 mm gacha va balandligi 35 dan 115 mm gacha bo’lib, maksimal 
o’lchami 208 m gacha yoki 7 m
3
gacha hajmdagi nogabaritlarni maydalashga 
mo’ljallangan. 
4-guruh portlovchi moddalariga maxsus patronlar ichiga joylashtirilib 
tayyorlangan detonatorlar kiradi. Ushbu detonatorlar trotil, tetril pentalit hamda 
trotil va geksogen aralashmalaridan tayyorlanadi. Ularning massasi 150 gr dan 530 
gr gacha bo’lib diametric 50-70 mm gacha balandligi 50-101 mm gacha bo’ladi. 
Patron ichidagi portlovchi modda zaryadining zichligi (
𝜌) 5 – 1,68 gr/sm
3
gacha 
bo’ladi. 
 
Gaz va changdan xavfli shaxtalardan tashqari ochiq va yer osti kon ishlarida 
qo’llaniladigan sanoat portlovchi moddalari. 
Granulali suvga chidamli portlovchi moddalarga grammonit 79/21B, 
grammonit АС-4В komulit AC 8B portlivchi moddalari kiradi. 
Ushbu portlovchi moddalar trotil va ammiakli selitra aralashmasidan 
tayyorlanadi. Bunda trotil ham granulali ko’rinishda bo’ladi.
Granulali suvga chidamsiz portlovchi moddalar. Grammonit 79/21, 
grammonit 82/18, grammonit AC-4, grammonit AC-8, igdanit portlovchi moddalar 
kiradi. 
Ushbu portlovchi moddalar quruq va nam sharoitlarda qo’llaniladi. Igdanit 
tarkibi ammiakselitra va dizel yoqilg’isi aralashmasidan tarkib topgan. Mazkur 
guruhga emulsiyali portlovchi moddalar ham kiradi (Nobellan, granulit, emulgit, 
manfo portlovchi moddalar). Manfoga ammiakli selitra, alyuminiy pudrasi, dizel 
yoqilg’isi qo’shiladi. (Ammonit) zichlashtirilgan, yuqori quvvatli, suvga chidamli 
portlovchi moddalarga- ammonit skalniy №1 portlovchi moddasi kiradi. Ushbu 

---

portlovchi moddaning portlash issiqligi 1292 kilokolloriya/kg, portlash harorati 
T=3520
0
C, detonat tezligi 4,8-5,3 km/s. 
Suvga chidamli kukunsimon portlovchi moddalar. Ushbu portlovchi 
moddalar yuqori quvvatli bo’lib, patronlar ichiga joylashtirib tayyorlanadi. Ularga 
ammonit skalniy №3 va ammonol portlovchi moddalar kiradi. Ushbu portlovchi 
moddalarning portlash issiqligi 1360 kilokolloriya/kg, portlash harorati T=3640
0
C , 
detonat tezligi v=4-4,5 km/sek ga teng. 
O’rtacha quvvatli, kukunsimon, suvga chidamli portlovchi moddalar. Ushbu 
portlovchi moddalarga ammonit 6 ЖВ va dinaftalit portlovchi moddalar kiradi. 
Portlash issiqligi 1030-945 kilokolloriya/kg, portlash harorati T=2960-2780
0
C, 
v=3,6-4,8 km/s, v
d
=3,5-4,6 km/sek. 
Yuqori quvvatli kukunsimon, nitroglitserinli portlovchi moddalar. Ushbu 
portlovchi moddalarga detanit portlovchi moddasi kiradi. Uning portlash issiqligi 
1200 kilokolloriya/kg, , portlash harorati T=3280
0
C , detonat tezligi v=6-8 km/sek. 
Suvga to’yintirilgan plastic portlovchi moddalar. Ushbu portlovchi 
moddalarga akvanit va akvonal portlovchi moddalar kiradi. Portlash issiqligi 1590 
x 1600 J/mol. Muzlash harorati T=-15
0
C, detonatsiya tezligi v
1
=4,5-5,5 km/sek 
v
2
=4,7-5 km/sek. 
Akvanit portlovchi moddasini initsiyalash uchun 10-20 gr massali trotildan 
tayyorlangan zaryad talab etiladi. 
Akvonal portlovchi moddasi initsiyalash uchun kapsul detonator 
qo’llaniladi.