4-mavzu: Shell interpretatorida ishlashi Reja

Chmod: faylni bajariluvchi qilish
Shell ssenariysiga buyruq sifatida o‘z nomingizni berib bajarish uchun siz
ssenariydagi fayl ustida o‘qish va bajarish uchun ruxsatga ega bo‘lishingiz kerak.
O‘qishga ruxsat skriptdagi faylni o‘qishga imkon beradi. Bajarishga ruxsat esa
shell va tizim egasi, guruh yoki barchaga fayl bajarishga ruxsat borligini xabar
qiladi; bu fayl tarkibi bajarilishi mumkinligini anglatadi.
Shell ssenariysini oddiy matn muharriri orqali yaratilganda bajarilish uchun
ruxsatga ega bo‘lmaydi. Quyidagi misolda skriptdan iborat whoson nomli fayl
keltirilgan:
$ cat whoson

---

date
echo "Users Currently Logged In"
who
$ whoson
bash: ./whoson: Permission denied
siz whoson ga buyruq sifatida o‘z nomingizni berib bajara olmaysiz, chunki,
sizda faylni bajarish uchun ruxsatga ega emassiz. Shell whoson ni bajariluvchi fayl
deb tanimaydi va bajarilishda xatolik haqida xabar qiladi. Faylga bash argumenti
sifatida nom berganingizda bash argumentni shell ssenariysida bo‘lish va bajarish
uchun qabul qiladi. Bu holda bash bajarilishi mumkin va whoson bajarilishga
ruxsat olishi kerak bo‘lmagan argument hisoblanadi.
$ ls -l whoson
-rw-rw-r-- 1 alex group 40 May 24 11:30 whoson
$ chmod u+x whoson
$ ls -l whoson
-rwxrw-r-- 1 alex group 40 May 24 11:30 whoson
$ whoson
Sat May 24 11:40:49 PDT 2008
Users Currently Logged In
jenny pts/7 May 23 18:17
hls pts/1 May 24 09:59
scott pts/12 May 24 06:29 (bravo.example.com)
alex pts/4 May 24 09:08
chmod utilitasi fayl bilan bog‘liq holda ruxsat huquqini o‘zgartiradi.
Yuqorida ls –l qo‘shimchasi bilan whoson ga chmod fayl egasiga bajarilish uchun
ruxsatni oldin va keyin berishi ko‘rsatilgan.
Birinchi ls defisni (-)4 simvol sifatida ko‘rsatib, egaga faylni bajarilish
uchun ruxsat yo‘qligini ko‘rsatmoqda. Keyin chmod egaga bajarilish uchun ruxsat
bermoqda: fayl egasiga (u) bajarilish uchun ruxsat(x) qo‘shish (+) uchun u+x
chmod chaqirilmoqda. Ikkinchi argument fayl nomi hisoblanadi. Ikkinchi ls x ni 4
o‘rinda ko‘rsatmoqda, bu bilan fayl egasi bajarilishga ruxsatga egaligini
ko‘rsatmoqda.
Agarda boshqa foydalanuvchilar fayl bajamoqchi bo‘lsa faylga ruxsatni
guruh yoki barchaga o‘zgartirish zarur. Har qanday foydalanuvchi fayl nomini
buyruq sifatida foydalanish uchun bajarish uchun ruxsatga ega bo‘lishi kerak.
Agarda fayl shell skript ko‘rinishida bo‘lsa uni ishga tushurishga urinuvchi

---

foydalanuvchi faylni o‘qish uchun ruxsatga ega bo‘lishi zarur. Ikkilik bajarilish
uchun o‘qishga ruxsat kerak emas.