Zbekiston respublikasi milliy gvardiyasi harbiy-texnik instituti
Yüklə 1,99 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- O‘z-o‘ziga ishonish
|
JK 22-moddasi 2-qismiga ko‘ra, agar jinoyatni sodir etgan shaxs o‘z
xulq-atvori qonunda nazarda tutilgan ijtimoiy xavfli oqibatlar keltirib 199 chiqarishi mumkinligiga ko‘zi yeta turib, ehtiyotkorlik chora-tadbirlariga ongli ravishda rioya etmagan holda bunday oqibatlar kelib chiqmasligiga asossiz ravishda umid qilgan bo‘lsa, bunday jinoyatlar o‘z-o‘ziga ishonish oqibatida sodir etilgan deb topiladi. O‘z-o‘ziga ishonish qasd singari aybdor ongida aks etuvchi obyektiv faoliyat faktlari (qilmishning faktik belgilari, uning kelib chiqishi mumkin bo‘lgan oqibatlari, subyekt hisobga olgan holatlar)ni tashkil etuvchi o‘zining predmetli mohiyatiga ega. Ehtiyotsizlikning mazkur ko‘rinishiga qonunchilikning bergan ta’rifiga ko‘ra, o‘z-o‘ziga ishonishning intellektual (tafakkuriy) holati shundan iboratki, aybdor o‘z xulq-atvori natijasida kelib chiqishi mumkin bo‘lgan ijtimoiy xavfli oqibatni oldindan ko‘ra biladi. Shu sababli, ba’zi kriminalistlarning fikricha, o‘z-o‘ziga ishonishda ijtimoiy xavfli oqibatlarning kelib chiqishini oldindan ko‘ra bilish bu oqibatlarning kelib chiqmasligiga ishonchni neytrallashtirgani uchun sodir etilayotgan qilmishning ijtimoiy xavfliligini anglash bilan bir xil qiymatga ega emas. Kelajakda xavfli oqibatlarning oldini olishga ishonsa-da (asossiz bo‘lsa- da), subyekt sodir etgan qilmishining jamiyatga zarar yetkazmasligiga ishonadi, ya’ni uning ijtimoiy xavfli xususiyatga ega ekanligini anglamaydi. Shaxs, hatto, o‘z harakatlarini ijtimoiy foydali deb o‘ylashi ham mumkin. Misol uchun ijtimoiy xavfli oqibatni oldindan ko‘ra bilish huquqiy faoliyatlarda ham bo‘lishi mumkin (jarrohlik operatsiyalari va boshqa tavakkalchilikka asoslangan sohalar). Mazkur hollarda shu tarzda oqibatni oldindan ko‘ra bilish, salbiy oqibatlar kelib chiqishi oldini olishning zarur sharti hisoblanadi. Shuning uchun, o‘z-o‘ziga ishonishda ayb holati ijtimoiy xavfli oqibatlarni oldindan ko‘ra bilishda emas, balki ularning oldini olishga qaratilgan asossiz umidga nisbatan olinadi. Boshqa bir huquqshunos olimlarning fikricha, o‘z-o‘ziga ishonish oqibatida jinoyat sodir etishda, subyekt qonun hujjatlari bilan qo‘riqlanadigan ijtimoiy munosabatlarga to‘laqonli zarar yetkazishi mumkin bo‘lgan, o‘zi sodir etayotgan harakat yoki harakatsizlikning ijtimoiy xavfliligini anglaydi va shaxsning bunday holatni anglashi o‘z- 200 o‘ziga ishonishning qonun tomonidan belgilangan zaruriy belgisi bo‘lib, har bir ishda sudlar tomonidan aniqlashtirilishi kerak. Bu masalani hal etish jinoyat-huquqiy ahamiyat kasb etmagani uchun qonunchilik o‘z-o‘ziga ishonishni belgilab bergan holda, subyektning o‘zi sodir etgan qilmishiga intellektual munosabatini kiritmagan. O‘z-o‘ziga ishonish orqasida jinoyat sodir etgan subyekt ijtimoiy xavfli oqibatlarning kelib chiqishi mumkinligini ko‘ra oladigan darajada o‘zi sodir etgan qilmishning faktik belgilarini anglashi lozim. Ta’kidlab o‘tilganidek, ehtiyotsizlik uchun javobgarlik aksariyat ko‘p hollarda ijtimoiy xavfli oqibatlar (qoida bo‘yicha og‘ir holatlar) mavjud bo‘lib, ularning kelib chiqishida va shaxs qilmishining ijtimoiy xavfli xususiyati aniqlangan hollarda kelib chiqadi. Shaxsning muayyan ehtiyotkorlik qoidalari buzilganida, o‘zi sodir etayotgan qilmishining ijtimoiy xavflilik xususiyatini anglashi yoki anglamasligi to‘g‘risidagi masalani hal etish, jazoni individuallashtirishdagina ahamiyat kasb etadi. Shunday qilib, jinoyatda o‘z-o‘ziga ishonishning intellektual holati Yüklə 1,99 Mb. Dostları ilə paylaş:
|