Zbekiston respublikasi milliy gvardiyasi harbiy-texnik instituti

Jinoiy uyushma ishtirokchilik barcha shakllari ichida eng xavflisidir. 
Jinoiy uyushmaning xavfliligi u tomonidan sodir etiladigan jinoyatning 
xususiyati va og‘irlik darajasi bilan belgilanadi. 
NOTA BENE ! 
Ikki yoki undan ortiq uyushgan guruhning jinoiy faoliyat bilan 
shug‘ullanish uchun oldindan birlashishi jinoiy uyushma deb topiladi
(JK 29-moddasi 5-qismi). 
Jinoiy uyushma yoki uyushgan guruh birlashmasi ikki shaxsdan iborat 
bo‘lishi mumkin emas, u ishtirokchilarning ko‘proq sonini talab etadi. 
Jinoiy uyushma a’zolari ko‘pchilikni tashkil qilib, ular o‘rtasida, qoida 
tariqasida, jinoiy maqsadga erishish uchun ma’lum bilimlardan 
foydalanishga oid vazifalar taqsimlanishi mumkin. 
Jinoiy uyushma asosiy belgilaridan biri uning tarkibiy bo‘g‘inining 
ikki yoki undan ortiq uyushgan guruhlardan iborat bo‘lishidir. 
Jinoiy uyushmaning tarkibiy bo‘g‘ini deganda, rahbar bilan 
birgalikda ikki yoki undan ortiq shaxsdan iborat, jinoiy uyushmaning 
maqsadlaridan kelib chiqib muayyan yo‘nalishda faoliyat yuritadigan 
guruh tushuniladi. Bu kabi faoliyat, masalan, jinoyatga tayyorgarlik 
ko‘rish, jinoiy yo‘l bilan topilgan mol-mulk yoki giyohvandlik va 
psixotrop moddalarning o‘tkazish joylarini izlab topish; jinoiy uyushmani 
transport vositalari yoki boshqa texnik vositalar bilan ta’minlash; davlat 
organlari mansabdor shaxslari, tijorat va shu kabi boshqa tashkilotlarning 
vakillari bilan jinoiy uyushmani va sodir etiladigan jinoyatlarni jazodan 
ozod qilish maqsadida aloqalar o‘rnatish; jinoiy yo‘l bilan topilgan pullar 
va boshqa mol-mulkni yashirish; jinoiy uyushma a’zolari, jinoyat sodir 
etish vosita va qurollari, jinoyat izlari va jinoiy yo‘l bilan topilgan 
narsalarni yashirishga sharoit yaratish kabilar bo‘lishi mumkin. 
Boshqa guruhlardan alohida holda mustaqil jinoyat sodir etuvchi bu 
kabi guruhlarni jinoiy uyushma deb topish uchun har bir guruh jinoiy 
uyushma maqsadini amalga oshirish uchun alohida-alohida harakat qilishi 
kerak. Buni aniqlash uchun barcha guruhlar faoliyati yagona tashkiliy 
324 

---

boshqaruv asosida boshqarilganligiga e’tibor berish lozim. Yagona 
tashkiliy boshqaruv, bitta tashkilotchidan, shuningdek, bir guruh 
tashkilotchilar, «jinoiy obro‘li odamlar»dan iborat bo‘lishi mumkin. 
Shunga ko‘ra, kvalifikatsiya qilishda shunga e’tibor qaratish lozimki, 
jinoiy uyushmaning alohida a’zolari mazkur jinoiy tashkilotning ichida 
harakat qilayotganligini anglamasliklari mumkin. Bu holatlar jinoiy 
uyushmaning mazmun va mohiyatiga hech bir tarzda ta’sir etmaydi va 
mazkur shaxs jinoiy uyushma tarkibida sodir etgan jinoyatlari uchun 
javobgarlikka tortiladi. 
Jinoiy uyushmaning barqarorligi va uyushganligi nisbatan davomli 
jinoiy faoliyatni va uyushma qatnashchilari sodir etishga intiladigan 
jinoyatlarning og‘irligini keltirib chiqaradi. Jinoiy uyushma 
ishtirokchilikning boshqa shakllaridan yuqori darajada uyushganligi, 
barqarorligi, texnik vositalari bilan ta’minlanganlik darajasiga ko‘ra, 
a’zolarning birgalikdagi keskin harakati kabilar bilan farq qiladi. 
Tashkil etiladigan jinoiy uyushma sodir etmoqchi bo‘lgan 
jinoyatlarning xavfliligini inobatga olib, qonun chiqaruvchi jinoiy 
uyushmaning o‘zini va undagi ishtirokchilarni JK 242-moddasi belgilari 
bo‘yicha mustaqil jinoyatlarga kiritadi va shu bilan jinoiy uyushmaning 
amalda jinoyat sodir etganligi yoki etmaganligidan qat’i nazar, tashkil 
etilishining dastlabki bosqichidanoq jinoiy jazoga tortilishini 
mustahkamlaydi. 
Ishtirokchilik shakllarini aniqlash hamda mos ravishda har bir 
ishtirokchining rolini, uning maqomini belgilash, ishtirokchilikda sodir 
qilingan jinoyatlar uchun javobgarlik masalasini hal qilishda ishtirokchilar 
o‘rtasidagi subyekt munosabatlar, xarakteri va barqarorligini, o‘zaro 
muvofiqlik darajasi, ishtirokchilarning tashkiliy tuzilishi hamda boshqa 
zarur belgilarni batafsil aniqlash muhim.