Direktorun el kitabi A5 21 04 2021. indd

lər, adətlər, hekayələr, miflər, simvollar, dil, qəhrəmanlar 
kimi müxtəlif fenomenləri əhatə etdiyi söylənə bilər.
Dəyərlər təşkilatda nəyin önəmli olduğunu göstərən ele-
mentlər olaraq ifadə edilir. Dəyərlər işçilərin hərəkətlərini 
xarakterizə edən, qiymətləndirən və ittiham edilən meyar-
ların mənbəyi formasında qeyd edilir. Təşkilatın dəyərləri 
işçinin davranışlarının onun işlədiyi təşkilata yaraşıb-yaraş-
madığını və ya təşkilatda işləyən işçiyə hansı davranışların 
yaraşdığını göstərir (Başaran, 1982: 112). 
Normalar müəyyən bir qrupa daxil olan fərdlərin mü-
na sibətlərini tənzimləyən və hərəkətlərinə yön verən ele-
ment lər olaraq ifadə edilir. Normalar təşkilat mədəniyyəti 
içə risində davranışlara təsir edən, sosial sistemi gücləndirən 
faktorlardır. Normalar dəyərlərin qəbul olunmuş bir halı 
olaraq da qeyd edilir və qrupun bütün üzvləri tərəfindən 
paylaşıldığı üçün kollektivə aid anlayışdır (Pehlivan, 2001). 
Fərziyyələr təşkilat üzvlərinin özlərini, digərlərini və dün-
yanı qəbul etmə və qiymətləndirmə tərzi olaraq ifadə edilir. 
Fərziyyələrin ən əhəmiyyətli xüsusiyyəti ondan ibarətdir ki, 
onlar hər hansı bir sual olmadan və eyni zamanda müzakirə 

---

147
üçün açıq olmadan qəbul edilir (Schneider, 1988 akt. Kök-
sal, 2007:411).
Tədbir və mərasimlər təşkilat ilə əlaqəli əhəmiyyətli ha-
disələrdir. Tədbirlərin məqsədi bir mesajı ötürmək və yaxud 
da xüsusi bir hadisəni qeyd etmək olaraq ifadə edilir. Me-
sajlar ötürüldüyü zaman isə təşkilat işçiləri mədəniyyə-
tin bir parçası olan simvollara, qəhrəmanlara və miflərə 
aid bayramlar edirlər. Bu bayramlar adətlərin yaşadıldığı 
təd birlərdir (Özkalp & Kırel, 2001:209). Təşkilatlarda-
kı mə rasimlərlə əlaqəli ədəbiyyatlarda müxtəlif fikirlər 
möv cuddur. Ən çox qəbul edilən fikirlərdən birinin Nel-
son və Campbell (1997) tərəfindən irəli sürülən kate qo-
riyalaşdırma olduğu qeyd edilə bilər. Tədqiqatçılar təş-
kilatlarda 6 növ müxtəlif mərasim olduğunu iddia etmişdir. 
Bu növlər aşağıdakılardır:
a) Statusla əlaqəli mərasimlər
b) Təşviq ilə əlaqəli mərasimlər
c) Yeniləmə ilə əlaqəli mərasimlər
d) Bütünləşmə ilə əlaqəli mərasimlər
e) Münaqişələri azaldan mərasimlər
f) Dərəcəni azaldan mərasimlər
Statusla əlaqəli olan mərasimlər fərdlərin statuslarındakı 
dəyişikliyi ifadə edir. Buna nümunə olaraq, işçilərin təqaüdə 
çıxması ilə əlaqəli təşkil olunan mərasimləri göstərmək olar. 
Təşviq ilə əlaqəli mərasimlər isə fərdlərin uğurlarına dəstək 
vermək məqsədi ilə həyata keçirilir. Məsələn, təşkil olunmuş 

---

148
bir yarışda uğurlu olanlara mükafatların verilməsi buna nü-
munə olaraq göstərilə bilər. 
Yeniləmə ilə əlaqəli təşkil oluna 
mərasimlər təşkilat daxilində baş verən yeniliklərə əhəmiy-
yət verməklə bərabər, həm də öyrənməyi təşviq edir və bilik 
əldə etmək üçün cəsarətləndirir. Buna nümunə olaraq isə 
bir təşkilatın bir təlim mərkəzi açmasını göstərmək olar. 
Bütünləşmə ilə əlaqəli mərasimlər təşkilatdakı fərqli qrup-
ları birləşdirməyi və daha böyük bir təşkilat olma hədəfini 
məqsəd olaraq qarşıya qoyur. Təşkilat üzvləri üçün ger-
çəkləşdirilən pikniklər buna nümunə olaraq göstərilə bilər. 
Münaqişələri azaldan mərasimlər təşkilatda meydana gələn 
konfliktləri və anlaşılmazlıqları ortadan qaldırmağı hədəflə-
yir. Nümunə üçün, hər hansı bir məsələ ilə əlaqədar ortaya 
çıxan şikayətlərin dinlənməsi buna misal ola bilər. 
Dərəcə 
azaltmaq məqsədilə təşkil olunan mərasimlərin məqsədi 
təşkilatın davranış və normalarını tətbiq etməkdə uğursuz 
olan fərdləri cəzalandırmaqdır. Məsələn, təşkilatlarda bəzən 
idarəçilər təşkilatın hədəflərinə nail ola bilmədikdə və ya 
hər hansı bir etik olmayan davranış nümayiş etdirdikləri 
zaman səs-küylü bir şəkildə vəzifədən uzaqlaşdırılırlar. Nə 
qədər xoşagəlməz hal olaraq qiymətləndirilsə də, bu məra-
simlərdən istifadə hallarına rast gəlmək mümkündür.