Sharof rashidov nomidagi samarqand davlat universiteti sport faoliyati va san
2.2. Qadimgi yog‘och o‘ymakorligida ishlangan yodgorliklar
Yüklə 0,99 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
16 2.2. Qadimgi yog‘och o‘ymakorligida ishlangan yodgorliklar. Yog‘och o‘ymakorligi. IX—X asrlarda O‘rta Osiyoda madaniyat o‘sa boshlaydi. Shu asrlarda buyuk olimlar, faylasuflar, yozuvchilar etishib chiqdilar. Ular Abu Ali ibn Sino, Ro‘dakiy, Firdovsiy, Beruniy va boshqalardir. Ajoyib arxitektura yodgorliklari yaratildi. Masalan, jahonga mashhur Ismoil Somoniy maqbarasidir. Madaniyatning rivojlanishi yog‘och o‘ymakorligining yanada rivojlanishiga olib keldi. Y OG ’ OCH o‘ymakorligi bilan eshiklar, binolar, ustun, ravoq har xil xontax-talar bezatildi. O‘ymakor ustalar o‘zi yaratgan san’at asarlarida timsol va duo-afsunlar, tasbih va tanosiblarning naqadar ko‘pligini , ko‘rish mumkin. Har bir o‘yma naqsh zaminida qandaydir ramziy ma’no yashiringan bo‘ladi. Ular bu murakkab naqshlar orqali voqe’likdagi eng go‘zal tilaklarni aks ettirib kelganlar. XI—XII asrlarda xalq amaliy san’ati yanada gurkirab rivojlandi. Murakkab naqsh turi bo‘lgan geometrik naqsh, ya’ni girih naqshi bezakda etakchi o‘rinni egalladi. Arxitektura uy ro‘zg‘or buyumlari yanada badiiy, nafis qilib bezatildi. Girih naqshi yanada rivojlandi. Masalan, X I I asrga oid yog‘och o‘ymakorligi namunasi Samarqanddagi SHohi-Zinda devorining orasidan topilgan bo‘lib, u o‘zining badiiy nafis va tabiiy ishlanganligi bilan kishini lol qoldiradi. XIV asr o‘rtalarida Shayx Sayfuddin Boxarziyning dahmasiga ishlangan yog‘och o‘ymakor-ligi naqshi topildi. San’atning ustki qismida o‘rnatilgan yog‘och taxtasidagi o‘ymalar shunday o‘yilganki, o‘yma naqshning nafisligi, uning murakkabligi, tabiiyligi, dinamikligi, juda sifatli o‘yilganligi kishini hayratga soladi. O‘ymani bajargai ustaning naqadar nozik didli kuchli nazariyotchi hamda amaliyotchi eto‘q usta ekanligi o‘z-o‘zidan ko‘rinib turibdi. Undagi naqshlarning erkin, nozik harakati inson ruhini ko‘taradi. XIV —XV asrlarda yog‘och o‘ymakorligi tez ko‘lamda rivojlandi. Hattoki tirik mavjudotlar o‘yib tasvirlangan ishlarni ham ko‘rish mumkin edi. Samarqanddagi Ruxobod maqbarasining eshigida o‘yma naqsh bajarilgan bo‘lib, baliqning stillashtirgan tasvirini ko‘rish mumkin. XIX 17 va XX asrlarda yog‘och o‘ymakorligi, misgarlik, naqqoshlik va san’atning boshqa turlari rivojlanib har bir shaharning o‘ziga xos yog‘och o‘ymakorligi paydo bo‘ldi. Qo‘qondagi Xudoyorxon saroyi, Quvadagi Zayniddinboyning uyi, Marg‘ilondagi Saidahmadxo‘ja madrasasi, Buxorodagi Sitorai Mohi-Xosa va boshqalarda ajoyib yog‘och o‘ymakorligi namunalari yaratildi. Yüklə 0,99 Mb. Dostları ilə paylaş:
|