Fizika ixtisosligidan boshqa ixtisosliklar uchun ma’ruza matnlari to’plami So’z boshi

 , (3.4) 
bu yerda g - erkin tushish tezlanishi. 
Og’irlik kuchini jismning og’irligidan farq qilish kerak. Jismning 
og’irligi deb jismning tayanchga ta’sir kuchiga aytiladi va uni G bilan 
belgilanadi. Agar jism yerga nisbatan tinch turgan bo’lsa, og’irlik kuchi va 
og’irlik o’zaro teng bo’ladi. 
G
P
mg


 .
(3.5) 
 
Agar jism yerga nisbatan W tezlanish bilan harakatlanayotgan bo’lsa, 
(3.5) tenglik bajarilmaydi. 
4-§. KOSMIK TEZLIKLAR 
Kosmik parvozlarni amalga oshirishni Rossiyada K.E.Siolkovskiy, 
yevropada nemis olimi G.Obert va Amerikada R.Goddar birinchi bo’lib ko’rib 
chikkanlar. Bu olimlarning hisoblashlariga ko’ra yerdan kosmosga uchirilgan 
jismlarning harakati uch xil tezlikka bog’liq, ularni kosmik tezliklar deyiladi. 
Birinchi kosmik tezlik 
 
V
км c
км с
л1
7 93
8


.
/
/
 

---

 
ga teng bo’lib, sun’iy yo’ldosh bunday tezlikka ega bo’lganda, u yer atrofida 
doira bo’ylab harakatlanadi. Ikkinchi kosmik tezlik 


V
км c
л2
112

.
/
 
 
ga teng bo’lib, kosmik jism V
K1
dan katta, ammo V
K2
 dan kichik tezlikka ega 
bo’lsa, uning harakati ellips bo’yicha amalga oshadi. Jism tezligi V
K2
ga teng 
bo’lsa, u parabola bo’yicha harakatlanadi. Jism V
K2
dan katta tezlik bilan 
harakatlanganda uning orbitasi giperboladan iborat bo’ladi. YAna uchinchi