2-mavzu. Mehnat va ish haqi hisobi Mavzu rejasi

7. Daromadga solinadigan soliq stavkalari va ularning hisobi 
O‘zR Soliq kodeksining 55-moddasiga muvofiq 2019 yilda jismoniy shaxslarning ish 
haqlari, mukofot pullari va boshqa daromadlari summalaridan 12% daromad solig‘i 
undiriladi.
Daromad solig‘i hisoblangan ish haqining butun sonidan hisoblab topiladi. Jismoniy 
shaxslarning ish haqisi va boshqa daromadlaridan ushlangan daromad solig‘i summasi 
korxona tomonidan byudjetga o‘z vaqtida va to‘liq o‘tkazib berilishi kerak. 
Fuqoralarning daromadlaridan davlat byudjeti foydasiga ushlangan soliq summalarini 
hisobga olish uchun 6410-«Byudjetga to‘lovlar bo‘yicha qarz (turlari bo‘yicha)» passiv 
schyoti qo‘llaniladi. Bu schyotning kredit qoldig‘i korxonaning byudjetdan bo‘lgan qarzini 
ko‘rsatadi, debet oboroti – byudjetga o‘tkazib berilgan summani ko‘rsatadi; kredit oboroti 
– ishchi va xizmatchilarning ish haqlaridan ushlangan soliq summasini ko‘rsatadi. 
Ijro varaqalari bo‘yicha ushlanmalar. Ijro varaqalari aliment summalarini ushlash 
va o‘tkazib berish uchun asos bo‘lib hisoblanadi. Olingan ijro varaqalarini buxgalteriyada 
maxsus jurnal yoki kartochkada ro‘yxatga oladi. Xodimlarning arizasiga muvofiq 
alimentlar quyidagi hollarda ushlanadi: agar ushlanmalarning umumiy summasi 50% dan 
oshsa, shuningdek agar sud qarori bilan boshqa onadan bo‘lgan bolalar foydasiga, 
mehnatga layoqatsiz ota-onalar foydasiga, xotini (xotinlari) foydasiga. 
Ijro varaqalari bo‘yicha olib boriladigan hisob-kitoblar hisobi 6990 «Boshqa 
majburiyatlar» schyotining 1-«Ijro hujjatlari bo‘yicha tashkilot va shaxslar bilan hisob - 
kitoblar» analitik schyotida yuritiladi. 
Aliment hisobot oyi bo‘yicha hisoblangan ish haqi, vaqtinchalik ish qobiliyatini 
yo‘qotgan davrida hisoblangan nafaqa summasidan soliqlar ushlangandan keyin, 
shuningdek hisoblangan pensiya va stipendiya summasidan ushlanadi. Bu vaqtda 
quyidagicha provodka beriladi: D-t 6710-«Mehnat haqi bo‘yicha xodimlar bilan 
hisoblashishlar» K-t 6990-«Boshqa majburiyatlar». 
Ish haqi, pensiya va stipendiyalar to‘lash uchun belgilangan uch kunlik muddat ichida 
aliment summalari to‘lanishi yoki aliment oluvchilar hisobidan pochta orqali o‘tkazib 
berilishi kerak. Bunda 6990- schyoti debetlanib 5010- schyoti kreditlanadi. 

---

Moddiy 
yordam, 
ixtirochilik, 
ratsionalizatorlik 
takliflari 
uchun 
berilgan 
rag‘batlantirish va shu kabi summalaridan aliment summasi ushlanmaydi. 
Kreditga sotilgan tovarlar bo‘yicha ushlanmalar. Kreditga sotilgan tovarlar bo‘yicha 
ariza-majburiyatlarning hamma summasini korxona bank ssudasi hisobidan savdo 
tashkilotlariga o‘tkazib berganda kreditga sotilgan tovarlar bo‘yicha ushlanma 
muomalalari sodir bo‘ladi. 
Shunday qilib, qisman ushlanmalarni o‘nlab savdo tashkilotlariga o‘tkazib berish 
uchun bankka to‘lov-topshiriqlari yozish vaqti qisqaradi. 
Bu shakldagi hisoblashishlar uchun schyotlar rejasida 4710-«Kreditga sotilgan 
tovarlar bo‘yicha xodimlarning qarzi» schyoti tayinlangan. Bu schyot aktiv bo‘lib uning 
qoldig‘i korxonaga qaytarilmagan kredit bo‘yicha ishchi va xizmatchilarning qarzini 
ko‘rsatadi; debet oboroti – bank ssudasi hisobidan korxonaning yana bergan topshiriq-
majburiyat summasini ko‘rsatadi; kredit oboroti – qarzni qoplash uchun ishchi va 
xizmatchilarning ish xaqlaridan ushlangan summani ko‘rsatadi. 
Basharti xodim majburiyat summasini to‘liq qoplamasdan boshqa korxonaga ishga 
o‘tsa, korxona savdo tashkilotiga xodiqiyining yangi ish joyini ko‘rsatib xabar beradi. 
Korxona shuningdek ssuda bo‘yicha bank bilan to‘liq hisoblashadi. Agar korxona o‘z 
xodimlarining kreditga sotib olgan tovarlari bo‘yicha bank ssudasidan foydalanadigan 
bo‘lsa, 6990-«Boshqa majburiyatlar» schyotida savdo korxonalari bo‘yicha shaxsiy 
schyotlar ochadi. 
Ishchi va xizmatchilarning ish haqlaridan ushlanadigan majburiy ushlanmalardan 
tashqari ularning yozma arizalariga muvofiq ixtiyoriy ushlanmalar ham bo‘lishi mumkin: 
ish haqini Xalq bankiga, sug‘urta tashkilotlariga o‘tkazib berish, kasaba uyushmalar 
badallarini to‘lash, dalabog‘ uy va uchastkalarni qurish va obodonlashtirish uchun olingan 
ssudani qaytarish. Bunday hisoblashish muomalalari 4710-«Kreditga sotilgan tovarlar 
bo‘yicha xodimlarning qarzi» va 6990-«Boshqa majburiyatlar» schyotlarda hisobga 
olinadi. 
Moddiy yordam va sovg‘alarni soliqqa tortish 
Moddiy yordam deganda xodimlarga to‘lanadigan, maqsadli xususiyatga ega bo‘lgan 
va xodimlar bilan yuz bergan muhim shaxsiy voqealar, hodisalar, tadbirlar taqozo qilgan 
pul mablag‘lari tushuniladi. Bunda ular kompensatsiya va mukofot to‘lovlari 
hisoblanmaydi, ushbu mablag‘larni oluvchilar tomonidan bajariladigan ish va uning 
natijalariga bog‘liq emas. 
Ko‘pincha korxonalar o‘z xodimlariga, xodim uchun biron-bir ahamiyatli sana yoki 
moddiy qiyinchilik holati bilan bog‘liq moddiy yordam beradilar. Moddiy yordam 
qiymatini soliqqa tortishda O‘zR SKning 179-moddasiga asoslanish lozim bo‘lib, unda bir 
yil mobaynida berilgan moddiy yordam:
1) tabiiy ofatlar, boshqa favqulodda holatlar munosabati bilan beriladigan moddiy 
yordam summalari- to‘laligicha;
2) vafot etgan xodiqiyining oila a’zolariga yoki oila a’zolari vafot etganligi 
munosabati bilan xodimga beriladigan moddiy yordam summalari - eng kam ish haqining 
o‘n baravarigacha miqdorda;
3) boshqa hollarda - eng kam ish haqining o‘n ikki baravarigacha miqdorda, 
summalari jami daromadga qo‘shilmasligi va soliqqa tortilmasligi belgilangan. 
Bir yil mobaynida eng kam ish haqi miqdorining olti baravarigacha bo‘lgan 
summadagi korxona tomonidan o‘z xodimlariga berilgan qimmatli sovg‘alar ham soliqqa 
tortilmaydi. 

---

Ko‘rsatilayotgan moddiy yordam qiymatining soliqqa tortiladigan qismini aniqlash 
maqsadida eng kam ish haqining oxirgi miqdori qo‘llaniladi. Yil mobaynida eng kam ish 
haqi miqdori o‘zgargan holatlarda, soliqqa tortiladigan summa o‘zgarishlarni hisobga olib 
tuzatishlar qilinadi.