"Экономика и социум" №8(87) 2021 www.iupr.ru 309
Mehnat darslarida ham bichish-tikish ishlarini bajarganda ko’p yoki mato
ketganligi bilan yuza tushunchasini bog’laydilar.
1-2 sinflarda figuralardagi kataklarni sanash, kataklar bo’yicha figura
yasash, figuralar qirqish, ustiga qo’yish yo’li bilan figuralarni taqqoslashga oid
mashqlar beriladi.
“Figuralarning yuzlari” mavzusi quyidagi reja asosida o’qitiladi: 1.Taqqoshlash bilan qaysi figura ko’proq o’rin egallashini bilib olish. 2.Birlik kvadrat yordamida figuralar yuzasining katta, kichikligini bilish,
кв.cм bilan tanishish.
3. кv.sm bilan turli figuralar yuzlarni hisoblash, paletka.
4.To’g’ri to’rtburchakning yuzini кv.sm da hisoblash.
5. To’g’ri to’rtburchakning yuzini kv.dm da hisoblash.
6. To’g’ri to’rtburchakning yuzini кv.m da hisoblash.
Har qaysi bosqichga alohida to’xtalamiz:
Figuralarning
yuzi
haqida
tasavvurlarni
shakllantirishdan
oldin
o’quvchilarda kesmalarni taqqoshlash, kesmalar va kesmalarning uzunliklariga
nisbatan >,< = munosabatlari haqida o’quvchilarda to’plangan ma’lumotlarni
eslash kerak. Ayniqsa amaliy mashqlardan foydalanish zarur.
Misol: A, B, V, G, D, Y figuralarni chizamiz, ularni qog’ozdan qirqib olib
ustma-ust qo’yib taqqoslashadi.
А B
V
G
D Y
B- uchburchakni A kvadrat ustiga qo’yadi. Uchburchak kvadrat ichida
joylashganiga ishonch hosil qilganidan keyin, B< A ko’rinishda xulosa
chiqaradi.
G ni B ni qo’yib boshqa kombinasiyalar bilan >,<, = kabi munosabatlar
o’rnatiladi.
Lekin har doim ham shakllarini ustma-ust qo’yib, figuralar yuzlarini
taqqoslab bo’lmaydi.
Misol: 1,2,3,4 figuralarni olamiz.
1
2
3
4
Endi bunday figuralar qanday taqqoslanadi? –degan savol qo’yiladi. Bu
yerda figura yuzlarini o’lchash, o’lchov birligini kiritish zarurligi kelib chiqadi.
Bunday yuzlarni o’lchash usullaridan osoni figura yuzlarini teng
kvadratchalarga bo’lish orqali bajariladi. Bu misol quyidagicha bajariladi. Bir
o’quvchi 6 tadan katagi bor 4 ta qatorni, 2-o’quvchi 9 tadan katagi bor 3 ta
qatorni daftarga chizadi. Qaysi o’quvchi ko’proq katakni va qancha ko’p katakni
chizgan?
9*3=27;
6*4=24;
27-24=3
kabi hisoblash bajariladi.
