A. Q. Samyayev, Q. S. Yarashev, B. B. Eshquvvatov

 
GORIZONT (ufq)
Ochiq joydan turib yer sirtini kuzatish (ko’rish) mumkin bo’ladi. Osmon bilan 
yerning tutashgandek bo’lib ko’ringan chegarasiga gorizont (ufq)chizig`i 
deyiladi. Siz turgan joydan ufq chizig`igacha bo`lgan masofa ufq tekisligi deyiladi. 
 
Ufqning ko‘rinma uzoqligi 
 
Kuzatuvchining 
ko‘tarilish
balandligi, m 
Ufqning 
ko‘rinma
uzoqligi, 
km 
Kuzatuvchining 
ko‘tarilish
balandligi, m 
Ufqning 
ko‘rinma
uzoqligi
, km 
1 
3,86 
1 000 
122 
2 
5,45 
2 000 
172,6 
4 
7,72 
3 000 
211,4 
6 
9,4 
4 000 
244,1 
10 
12,2 
5 000 
272,9 
20 
17,2 
6 000 
298,9 
30 
21,1 
7 000 
322,9 
40 
24,4 
8 000 
345,2 

---

16 
50 
27,3 
9 000 
366,1 
100 
38,6 
10 000 
386 
200 
54,6 
20 000 
545,8 
O‘rtacha odam shar yuzasida 3.86 km. ni ko‘radi. 
Ufqning ko‘rinma uzoqligi quyidagi formula yordamida aniqlanadi: 
H=3.86 km · √h masalan H=3.86 km · √25=3.86 · 5=19.30 km 
H – kuzatuvchi chiqqan balandlikda ufqning ko‘rinma uzoqligi. 
3.86 km-tekis yuzada ufqning ko‘rinma uzoqligi 
√h - kuzatuvchining ko‘tarilish balandligi
 
Mustaqil ishlash uchun topshiriqlar: 
1. Uzoq mashaqqatdan so’ng Hisor tog’ining eng baland nuqtasini zabt etgan 
alpinist cho’qqidan turib qancha masofani ko’rishlari mumkin? 
2. Chikago shahridagi balandligi 443 metr bo’lgan Siers-Tauer binosining 
tepasida turgan kishi qancha masofani ko’rish imkoniyatiga ega ekanligini 
aniqlang. 
3. Yer sharidan 4.5 km masofaga ko’tarilgan havo sharida turib qancha 
masofani kuzatish mumkin? 
4. Amazonka daryosining quyi oqimida kengligi 80 km ga teng . Mazkur 
joyda , daryoning o’ng qirg’og’ida turgan kishi uning chap qirg’og’ini ko’rishi 
uchun qancha balandlikka ko’tarilishi kerak? 
5. Afrikadagi Almadi va Ras- Xafun burunlari orasidagi masofa 7500 km ga 
teng bo’lsa, Almadi burnida turgan kishi Ras-Xafun burnini ko’rishi uchun
qancha balandlikka ko’tarilishi zarurligini aniqlang. 
6. Yevropada turib Gibraltar bo’g’izi (14 km) orqali Afrika qirg’oqlarini 
ko’rish uchun qancha balandlikka ko’tarilish zarur? 
7. Dengiz sathidan 10 km yuqorida parvoz qilayotgan samolyot haydovchisi
qancha masofani ko’ra oladi? 
8. Quyidagilarning qaysi birida turib uzoqroq masofani ko’rish mumkin: 
Osiyoning eng baland cho’qqisidami yoki Alp tog’ining eng baland nuqtasidami? 
Nima sababdan? 
9. Sayyoh 267 km radiusli masofani ko’rish uchun qancha balandlikka
ko’tarilish kerak? Bu qaysi tog’ cho’qqisining balandligiga teng? 
10. O’rta Osiyoning eng baland nuqtasi hisoblangan Hindukush tog’idagi 
Tirichmir cho’qqisida turgan o’zbek alpinistlari havo sof, beg’ubor bo’lganda
qancha masofani kuzatishlari mumkin? 

---

17