Mavzu: biosni ishga tushurish, bios sozlanmalarini sozlash

---

SAMARQAND DAVLAT UNIVERSITETI
INTELLEKTUAL TIZIMLAR VA
KOMPYUTER TEXNOLOGIYALARI
FAKULTETI DASTURIY INJINIRING
YO’NALISHI TALABASI MUSTAFAYEV 
MUZAFFARNING
KOMPYUTER TA’MINOTI FANIDAN
LABORATORIYA ISHI

---

MAVZU: BIOSNI ISHGA TUSHURISH, BIOS SOZLANMALARINI SOZLASH,
ONA PLATAGA YANGI O‘RNATILGAN XARITANI ISHINI BIOS ORQALI BOSHQARISH.
Ishning maqsadi:BIOSni ishga tushurish, bios sozlanmalarini sozlash, ona plataga yangi
o‘rnatilgan xaritani ishini bios orqali boshqarish haqida umumiy tushunchaga ega boʻlish.
Dars jihozi: sistema bloki, video adapter, tarmoq kartasi, ona 
plata,qattiq disk, floppy disk disklari, interfeys kabellari va boshqalar;
Kutilayotgan natija: Mavzu yuzasidan bilim, koʻnikma va malakaga ega boʻladi. BIOS tizimi
ishga tushurish va BIOS sozlanmalarini sozlashni o‘rgatish.
Nazariy qism: BIOS (Basic Input/Output System)
- asosiy kiritish-
chiqarish tizimi bo‘lib, motherboard (materinskaya plata) da alohida chip sifatida
ishlaydi. Bu chipning vazifasi kompyuter va operatsion tizimni bir-biriga
bog’lashdan iborat. Har safar kompyuter yoqilganda dastlab bios ishlaydi,
kompyuter uskunalari parametrlarini tekshiradi va operatsion tizim yuklanuvchi
fayliga(dasturiga) o‘z ishini beradi (NTLDR, bootmgr).

---

BIOS to‘g‘ridan-to‘g‘ri apparat qismiga 
boglanuvchi dasturiy
ta’minot.U kompyuterni yoqilganda unga
ishonib topshirilgan kichik tizimlarini sinab
ko‘rish uchun ishlatiladi, keyin nazorat –
operatsion tizimning yuklovchisiga
o‘tkaziladi. BIOS tizim kartasida yozilgan 
ko‘plab dasturlarni bildiradi.
Operatsion tizimni yuklashdan oldin,
dasturiy ta’minot bir qator kerakli
funktsiyalarni bajaradi.
Misol uchun, kompyuter yoqilganda, POST 
protsedurasi kompyuterning
barcha qismlarida hech qanday muammo
yo‘qligini tekshiradi. Agar xatolik bo‘lsa,
xatolik to‘g‘risidagi xabar ekranga 
chiqariladi, boshqa foydalanuvchi ovozli
xabarni eshitadi.

---

BIOS shuningdek, operatsion tizimni yuklab 
olishni boshqaradi va yuklab olish manbasini
ko‘rsatadi(USB fleshdisk,qattiq disk yoki
DVD / CD disk). Bu yerda saqlanishi mumkin
bo‘lgan turli xil Sozlamalar mavjud.
Nima uchun BIOSga kirish kerak?
Agar tajriba yetarli bo‘lmasa, unda bu bo`limga
kirish kerak emas. Odatda
kompyuter BIOS orqali qurilmalarni 
faollashtirish navbatini o‘zgartirish va flesh-
qurilma yoki diskdan yuklab olishni bajaradi. 
Ammo hozirda ishlab chiqarilgan
anakartlar maxsus tugma yordamida yuklash 
qurilmasini tanlash menyusiga
murojaat qilish imkonini beradi.

---

Kompyuterda BIOSni qanday ishga 
tushirish kerakligi haqidagi savolga
klaviaturadan foydalanish bilan bog'liq bir 
necha an'anaviy usullar javob beradi.
BIOSga qanday qilib kirish mumkinligi
haqida harakat rejasi mavjud:
Kompyuterni qayta ishga tushiring yoki 
o‘chirib qo‘ying. Agar o‘chirish
tanlangan bo‘lsa, uni qayta ishga tushirish 
kerak.
Quvvat tugmasi bosilgach
, F2
tugmasini bosishingiz kerak. Displeyda 
dasturiy ta'minot tizimi menyusi
ko‘rsatiladi.

---

EKRANNING PASTKI QISMIDA 
DASTLABKI BOSQICHDA YOZUVNI 
TOPING. U YO‘QOLMASDAN OLDIN
(VA BU JUDA TEZ SODIR BO‘LADI) VA
KOMPYUTER YUKLASHNI DAVOM
ETTIRADI, SIZ "O‘CHIRISH"TUGMASI
NI BOSISHINGIZ KERAK VA HECH
NARSA SODIR BO‘LMASA,
"F1" YOKI "F2"TUGMASINI BOSING.
RASM. KOMPYUTER ISHGA
TUSHIRILISH VAQTIDAGI EKRAN.
KO‘PGINA KOMPYUTER YOKI 
NOUTBUK MODELLARI 
"DELETE"TUGMACHASINI BOSIB
BIOSGA KIRISHNI TA'MINLAYDI.

---

AMMO BOSHQA YO‘LLAR HAM BOR.
WINDOWS XP YOKI 7 ASOSIDA ISHLAYDIGAN 
ESKI ANAKART MODELI DARHOL ISHGA 
TUSHMAYDI. MONITORDA BIR NECHA SONIYA 
ICHIDA ISHLAB CHIQARUVCHINING
EMBLEMASI KO‘RSATILADI VA EKRANNING
PASTKI QISMIDA SOZLAMALARGA KIRISH
UCHUN QAYSI TUGMANI BOSISH KERAKLIGI
YOZILADI.
YANGI KOMPYUTERLAR VA NOUTBUKLARDA
EKRAN PARDASI YO‘Q. WINDOWS XP 8 YOKI
10 UCHUN BIOSGA QANDAY O‘TISHNI BILISHIN
GIZ KERAK. HECH NARSA ISHLAMASA,
DARHOL "O‘CHIRISH" TUGMASINI BOSISHGA H
ARAKAT QILISHINGIZ KERAK, KEYIN
SIZ BA'ZI KLAVIATURA YORLIQLARINI SINAB
KO‘RISHINGIZ MUMKIN.

---

DASTUR ISHLAB CHIQARUVCHILARI 
TOMONIDAN TAQDIM
ETILGAN 
SOZLAMALARGA KIRISH
UCHUN BIR
NECHTA QISQA KLAVISHLAR MAVJUD.
DASTLAB, BU DASTUR ICHIGA QANDAY
QILIB KIRISHNI KO‘RSATIB O‘TAMIZ. BIOS
BILAN ISHLASH BO‘YICHA TAJRIBANGIZ
BO‘LMASA, XAVFSIZLIK QOIDALARIGA
RIOYA QILISHNI MASLAHAT BERAMAN,
YA’NI KERAKLI FAYLLARINGIZNI BOSHQA
KOMPYUTERGA YOKI BOSHQA VINCHESTER
GA OLIB QO‘YING, BU JUDA
NOZIK ISH BO‘LIB, BILMASDAN BIOS’GA 
DOIR BIROR BOSHQA SOZLASHNI 
O‘ZGARTIRIB QO‘YSANGIZ, 
KOMPYUTERINGIZ ISHLAMAY(YONMAY) 
QOLISHI MUMKIN.

---

BIOS
DASTURIGA
, OPERATSION TIZIM ISHLAB TURGAN PAYTDA KIRIB BO‘LMAYDI, 
BU XAVFSIZLIK SABABLI QILINGAN. UNING UCHUN KOMPYUTERNI QAYTA 
YUKLASH LOZIM. KOMPYUTER YONGANDA, EKRANDA BIR MUDDAT BIOS’GA
QANDAY KIRISH HAQIDA AXBOROT CHIQADI, ODATDA «PRESS DEL TO ENTER