So’ngi ilmiy tadqiqotlar nazariyasi 6-jild 5-son respublika ilmiy-uslubiy jurnali

SO’NGI ILMIY TADQIQOTLAR NAZARIYASI 6-JILD 5-SON 
RESPUBLIKA ILMIY-USLUBIY JURNALI 13.05.2023 
243 
XX ASR BOSHLARI O'ZBEK SHE'RIYATIDA VAZNLAR O'ZGARISHI 
Do'salova Xusniya Rustam qizi 
Termiz davlat universiteti filologiya va tillarni o'qitish: adabiyotshunoslik 
(o'zbek adabiyoti) 2-bosqich magistranti 
 
KIRISH 
Ancha yillardan beri ijodkorlar barmoq vaznida ijod qilib kelishdi.Bugungi kunga 
kelib esa shoirlarning katta qismi barmoqda ijod qilmoqda.Barmoq haqida qilingan 
tadqiqotlarning eng oxirgilariga ham salkam qirq yil bo'ldi.Shundan buyon she'riyatimiz 
bir joyda turmadi,chunonchi,zamon tezlashdi,avval bir yilda bo'ladigan yangiliklar 
hozir bir oyda,bir haftada bo'lib ketmoqda.Shunday ekan bugun barmoqni yangilanish 
tamoyillarini o'rganish muhim ahamiyat kasb etmoqda.Qolaversa barmoq vaznining 
rivojlaish tadriji hali ishlab chiqilganicha yo'q.Barmoq vazni bo'yicha qilingan ishlar 
uning ayrim xususiyatini yoritadi,xolos. XX asr boshlaridan shu kunga qadar 
izohlangan batafsil ishlar yo'q.Shunday ekan barmoq vazni haqida,unig 
xususiyatlari,umumiy jihatlari to'g'risida olib boriladigan ishlar,qilinadigan vazifalar 
talaygina.Xulosa qilib aytadigan bo'lsak, barmoq vazni haqida qilinadigaan ishlar 
ijodkorlarning oldida turgan muhim masala bo'lib qolmoqda. Kitob paydo bo'lgan 
vaqtda undagi ma'lumotlar dastlab lirik shaklda yozilgan bo'lib, kitob inson 
ma'naviyatini yuksaltirishga xizmat qilgan. Shu o'rinda yurtboshimizning quyidagi 
so'zlarini keltirish joiz deb bildim." Kitobsiz taraqqiyotga, yuksak ma'naviyatga erishib 
bo'lmaydi. Kitob o'qimagan odamning ham, millatning ham kelajagi yo'q " Lirik asarlar 
bor ekan har bir narsada bo'lganidek, she'riyatda ham o'lchovlar mavjud. Jumladan 
poeziyadagi o'lchovni vazn deya atashadi. O'zbek she'riyatida amalda qo'llangan ikkita 
vazn bo'lib, ular - aruz hamda barmoqdir. Aruz arablar bosqinidan to XX asrning 20 - 
yillarigacha turkiy she'riyatda yetakchilik qilgan. Hozirda esa bu o'rinda barmoq vazni 
turibdi.