O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti

Yupqa qavat va qog‘oz xromatografiyasi bo‘yicha masalalar 
yechish usullari 
1- 
masala
. YuQX yordamida tarkibida propazin (x) va diprazin (y) 
saqlagan aralashmani analiz qilinganda quyidagi qonuniyatlar ochilgan. 
Erituvchi o„tgan masofasi L=100 mm , x va y moddalarning o„tgan 
masofalari mos ravishda x=38 mm va y=79 mm. Har bir modda uchun 
R
f
qiymatini va ularning ajratish koeffitsiyentlari α ni hisoblang. 
Echish
: 
Ajratish koeffitsiyentini hisoblaymiz: 
⁄
⁄
Javob:
 

---

146 
2-
masala
. Benzoy va р-aminobenzoy kislotalar aralashmasi YuQX 
yordamida ajratilganda (harakatli faza - geksan:atseton 56:44) ularning 
R
f 
– qiymatlari aniqlandi: 
va 
Agar standart sifatida ortoxlorbenzoy kislota
olingan bo„lsa (
YuQX da keltirilgan kislotalarning nisbiy 
harakat koeffitsiyentlarini aniqlang.
Hisoblash:
Nisbiy harakat koeffitsiyentlarini aniqlaymiz. 
Ajratish koeffitsiyentini hisoblaymiz: 
a)
ajratish darajasini hisoblash: 
va 
– birinchi va ikkinchi komponentlarning tutilish vaqtlari farqi;
a(1), a(2) va (3)- moddalar xromatografik cho„qqi yarim 
balandliklaning eni; 
b) har bir modda uchun n, H qiymatlarini hisoblang. 
Neo-d,1-pentan uchun 
d,1-pentan uchun 
Izo d,1-pentan uchun 

---

147 
Har bir moddani namuna tarkibidagi ichki normallash usuli bilan 
hisoblaymiz: 
∑
∑
 
Yupqa qavat va qog‘oz xromatografiyasi bo‘yicha mustaqil yechish 
uchun masalalar 
 
1
-masala
. 
tarkibli aralashma tarkibidagi 
va 
kationlarni ajratish uchun qog„oz xromatografiya usuli 
qo„llanildi. Harakatli faza sifatida 
bilan to„yingan 
n
-butanol 
ishlatildi. Bunda quyidagi qiymatlar olindi. Erituvchi fronti
Har ikkala kation 
uchun 
qiymati va ajratish koeffitsiyentini aniqlang.
Javob
:
R
f (Cu
+2
)
= 0,07; 
⁄
2-
masala.
Tarkibida 
kationlar bo„lgan aralashma 
qog„oz xromatografiyasi usulida analiz qilindi. Harakatli faza sifatida 
kollidin-suv aralashmasi ishlatilib, standart eritma sifatida 
solingan 
eritma ishlatildi. Tajribada quyidagi qiymatlar olindi: erituvchi fronti 

---

148 
Uchta kation uchun nisbiy harakat koeffitsiyenti qiymatini 
aniqlang. 
Ushbu 
sharoit 
uchun 
Javob
:
3-
masala.
Tarkibida 
bo„lgan aralashma qog„oz 
xromatografiya usulida analiz qilindi. Harakatli faza sifatida
bilan 
to„yingan atseton ishlatildi. Tajriba yo„li bilan quyidagi qiymatlar 
olindi:
Standart 
modda sifatida olingan 
uchun 
Uchta kationlar 
uchun nisbiy 
qiymatlarni aniqlang.
Javob
:
4
-masala
.Tarkibida 
anionlar saqlagan suvli eritma qog„oz 
xromatografiyasi usulida analiz qilinganda (harakatli faza sifatida 
piridin+suv 90:10 hajmda, standart modda sifatida 
saqlagan eritma) 
quyidagi natijalar olindi: 
Ushbu sharoitda xlorid va yodid ionlari uchun bromid ioniga 
nisbatan harakat koeffitsiyentlari aniqlangan; 
ionlarining nisbiy harakat koeffitsiyentlarini va u 
asosida ushbu ionlarni aniqlang. 
Javob
: 
5-
masala
. Aminazin (I) va propazin (II) aralashmasi “Silufol” 
plastinkasida bir-biridan ajratildi. Tajriba yo„li bilan quyidagilar 
aniqlandi:
,
d
(II)
=10 mm, erituvchi fronti 
Aminazin uchun R
f
qiymati va moddalarni ajratish darajasini hisoblang: