Microsoft Word Маруза матн Тупрок-усимлик Zionet22

 Biologik yangi yaralmalar 
ildizlar, chuvalchang, hashorotlar va lichinkalarning axlatlari, 
pillalari, kovak va yangi yaralmalar bilan to‘lib qolgan in va yo‘llar shaklida namoyon bo‘ladi. 
Boshqa qatlamlarning tuprog‘i bilan to‘lib qolgan ko‘rsichqon inlari ham biologik yaralma 
hisoblanadi. Bu inlardagi tuproq odatda rangi bilan ajralib turadi. Tuproq jonivorlarining hayot-
faoliyati va o‘simliklar ildizining rivojlanishi davrida paydo bo‘lgan joylarda har xil organik 
birikmalar hamda ayrim jonivorlar organizmi orqali chiqarilgan moddalar 
biologik yangi 
yaralma
deb ataladi. Bularga 
koprolitlar
yomg‘ir chuvalchanglari chiqindilari; 
krotovinalar
- 
yer kavlaydigan hayvonlar (ko‘rsichqon, yumronqoziq, sug‘urlar kabilar) ning bo‘sh yoki 

---

26
chiqindilar bilan to‘ldirilgan yo‘llari; yirik ildizlar chirishidan to‘planadigan 
ildiz qoldiqlari
; 
struktura bo‘laklari ustida qoldirilgan noziq ildiz yo‘llari - 
dendritlar
singarilar kiradi. 
Yangi yaralmalarning u yoki bu chuqurlikda, turli shaklda vujudga kelishi 
tuproqlarning kelib chiqishi (genezisi) bilan bog‘liq. Bu hol ularning unumdorlik darajasini 
belgilash va meliorativ chora tadbirlarni belgilashga imkon byeradi. 
Tuproq qo‘shilmalari
Tuproq hosil bo‘lish jarayonida bevosita ishtirok etmaydigan har 
xil narsalar qo‘shilmalarga kiradi: ya’ni chig‘anoqlar, inson, xayvon suyaklari, pishiq g‘isht 
bo‘laklari, ko‘mirlar, idish-tovoqlarning siniqlari, ildizlar hamda shoh - shabbalarning chirimay 
qolgan qismlari, xashorat va jonivorlarning inlari, toshlar, shag‘al toshlar, chag‘irtoshlar va 
hokozolar.Tuproq qo‘shilmalari tuproq hosil bo‘lish jarayonida ishtirok etmaydi. CHunki ular 
qaysidir omil ta’sirida tuproq tarkibiga qo‘shilib qolgan bo‘ladi.
 
Qo‘shilma
deb, tuproq paydo bo‘lish jarayonlari bilan bog‘lik bo‘lmagan, lekin 
keyinchalik tashqaridan aralashib qo‘shilib qolgan organik va minyeral moddalarga aytiladi. 
Hayvonlarning suyagi, turli chig‘anoqlar, o‘simlik qoldiqlari 
biologik qo‘shilma
bo‘lib, tosh, 
shag‘al va boshqa jism bo‘laklari 
minyeral qo‘shilma
hisoblanadi. Bulardan tashqari ko‘mir 
bo‘lakchalari, uy hayvonlari suyaklari, uy-ro‘zg‘or buyumlari siniqlari (sopol va chinni idish 
bo‘laklari) va insonlarning suyaklari kabi narsalar arxeologik qo‘shilmalardir. Bu 
qo‘shilmalarni o‘rganish natijasida tuproqning yoshi va insonlarning tuproqqa ta’siri tarixini 
aniqlash mumkin. 
Qo‘shilmalar kelib chiqishiga qarab 4 xil ga bo‘linadi: