‘zbekiston respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

Nazorat savollari
1. So‘zlashuv stilining adabiy nutqdan qanday farqi bor?
2. So‘zlashuv stilining ko'rinishlari qanday?
3. So'zlashuv stilining fonetik xususiyatlari deganda nim ani 
tushunasiz?
4. Ritorik so‘roq gaplar, so‘roq mazmunidagi darak gaplar, his- 
hayajonli gaplar ko‘proq qaysi stilga xos?
5. So‘zlashuv stilining leksik xususiyatlari nimalardan iboiat?
Tayanch ifodalar
Fonetika — tovush haqidagi fan.
Subyektiv baho — muallifning munosabati.
Ritorik so ‘roq gaplar — javobi m azm unidan kelib chiqib 
ifodalanadigan gaplar.
Stilistik bo ‘yoq — qaysi stilda qo‘llanishini ko‘rsatish belgisi.
Fraza — mazm unan tugal fikr anglatadigan gapga teng bo'lgan 
fonetik birlik.
Takt — frazaning bir qismi b o ‘lib, yarim to ‘xtam bilan 
ajraladigan bir yoki bir necha so‘zdan iboral bo‘lak.
15
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

RASMIY STIL
Reja:
1. Rasmiy stilning o ‘ziga xos xususiyatlari.
2. Rasmiy stilning ko'rinishlari.
3. Rasmiy stilning fonetik xususiyatlaii
4. Leksik-frazeologik xususiyatlari.
5. Rasmiy stilning grammatik xususiyatlari.
R asm iy stil d ip lo m a tik y o zishm alarda, iqtisodiy, davlat 
idoralaridagi, sudlarda, savdoga doir, yuridik munosabatlar ifodasi 
bo ‘lgan hujjatlarda ishlatiladi, ya'ni bu stil ish yuritish hujjatlarida 
qo‘llaniladi. Bunga ariza, tushuntirish xati, e’lon, taijimayi hol, 
ishonch qog‘ozi, tilxat, hisobot, rasmiy notalar, buyruq va farmonlar, 
farmoyishlar, taklifnoma, rasmiy xatlar, tijorat yozishmalari kabilar 
kiradi. (Bu rasmiy qog‘ozlaming qanday yozilishi haqida M Aminov, 
A.Madvaliyev, N .M ahkam ov, N .M ahm udovning «Ish yuritish» 
nomli kitobidan har tomonlama m a'lum ot olish mumkin).
Bu stilda adabiy m e’yorga qat’iy rioya qilinadi, shevaga xos so‘zlar, 
jaxgonlar, har xil stilistik bo‘yoqqa ega bo‘lgan so'zlar ishlatilmaydi. 
Jumlaiar liam inversiyasiz bo‘lishi lozim. Gaplarda ta'sirclianlik bo‘lmaydi. 
Rasmiy stilda yoziladigan ayrim hujjatlar shtampga o‘xshash maxsus 
tartib va shakl bilan yoziladi. Masalan, rasmiy xatlar, ariza, tushuntirish 
xati, bildiigi, ma’lumotnomalar, qarorlami ko‘rsatish mumkin. Agar 
pul, buyum miqdori ko'rsatilishi lozim b o ‘lsa, oldin raqam bilan, 
so‘ng qavs ichida harflarbilan yoziladi.
Hujjatlarda fikr aniq, qisqa, lo'nda (ravon) bayon qilinishi lozim. 
Bunda xatboshi (abzas)ning o ‘m i muhimdir. H ar bir yangi, alohida 
fikr xatboshi bilan ajratilishi, bir xatboshi bilan ikkinchi xatboshi 
o ‘rtasidagi m atn to ‘rt-besh jum ladan oshmasligi me'yorga mosdir.
Hujjatchilikda imlo va tinish belgilariga alohida e'tibor berish 
kerak. Hujjatning nom i bosh harf bilan yoziladi. Agar bosma m atn 
bo'lsa, hujjat nom ining har bir harfi bosh h arf bilan yoziladi. 
Hujjatning nom idan so'ng hech qanday belgi qo‘yilmaydi.
16
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Diplom atikhujjatlar shakli va so‘z qo‘llanishi jihatidan o ‘ziga 
xos ko'rinishga ega. Ulami yozishda hujjatning qay shaklda bo‘lisliiga 
e’tibor berish muliimdir. M a’lumki, diplom atik yozishmalar bir 
davlatdagi oddiy korxonalar yoki tashkilotlar orasida bo ‘lmaydi. 
U lar boshqa-boshqa davlatlar o‘rtasida b o ‘lgani uchun hujjat 
yuborilayotgan mamlakat an ’analari hisobga olinadi. U yoki bu 
davlatga hujjatning qaysi turi yuborilayotgan bo ‘lsa, xuddi shu turi 
bilan javob qaytariladi.Diplomatikhujjatlargabayonot, rasmiy nota 
vaxatlar, ilovaxatlar, yarimrasmiy shaxsiy xatlar, diplom atik 
protokol — qaydnomalar, m em orandum lar va boshqalar kiradi.
Diplomatik yozishmalarda hujjat yuborilayotgan mamlakatning 
nomlanishida, shaxsning ismi-sharifi va lavozimini yozishda, unga 
qilinayotgan murojaat ifodalarida xatoga yo‘l qo‘yilishi mumkin emas. 
Chunki xatolar bepisandlik, hurmatsizlik sanaladi. Bu hujjatlar 
tashqi ko'rmish jihatidan ham nuqsonsiz bo‘lishi, fikr aniq, to ‘g‘ri, 
mantiqiy, izcliil, asosli va ikkinchi tomonning xususiyatlarini hisobga 
olgan holda bayon etilishi zarur.
Rasmiy stilda fonetik xususiyatlar bo‘lmaydi. Chunki unda talafluzga 
xos belgilar uchramaydi, adabiy m e’yorga qat'iy rioya qilinadi.