O‘zmu xabarlari Вестник нууз acta nuuz

Mavzuga oid adabiyotlar tahlili. 
Ommaviy aloqa 
zamonaviy jamiyatning Markaziy tarkibiy qismlaridan biridir. 
Ommaviy kommunikatsiyalarni o‘rganish yaqinda ko‘plab 
fanlarning 
mashhur 
yo‘nalishiga 
aylandi. 
Falsafiy 
entsiklopediyada ommaviy kommunikatsiya «odamlarning 
baholari, fikrlari va xatti-harakatlariga ta’sir qilish uchun 
raqamli katta, tarqoq auditoriya o‘rtasida xabarlarni muntazam 
ravishda tarqatish» deb ta’riflanadi [2]. «Ommaviy 
kommunikatsiya tizimi zamonaviy madaniyatning dominant 
omiliga 
aylanib 
bormoqda» 
deb 
hisoblaydigan 
V.V.Mironovning fikri bilan ko‘plab tadqiqotchilar uning 
fikriga qo`shilishgan. [3] 
Reklamani moddiylashtirish, shuningdek boshqa 
ommaviy axborot vositalari-gazetalar, jurnallar, televizion 
dasturlar, radio eshittirishlardir. Reklama nafaqat so‘zlarni, 
balki grafikalar, tasvirlar, tovushlarni ham o‘z ichiga oladi. 
«Ko‘p o‘lchovli media-matn tushunchasi ommaviy axborot 
vositalarining har qanday matnlarini, shu jumladan reklama 
matnlarini o‘rganish uchun muhimdir, chunki bu sizga 
tasvirlangan ob'ektning hajmli tasvirini olish, so‘z va 
tasvirning ommaviy aloqada ishlash xususiyatlarini yaxshiroq 
tushunish imkonini beradi» [4]. Ushbu fikrga asoslanib 
T.G.Dobrosklonskaya, reklama ommaviy aloqa bilan bog’liq 
bo‘lishi kerak. Ommaviy aloqa sohasiga tegishli turli xil matn 
turlari orasida reklama matnlari intensivligining o‘ziga xos 
funktsional va shuning uchun tildan maqsadli foydalanishning 
namunasi sifatida alohida e’tiborga loyiqdir. 
K.L.Bove va V.F.Arensning ta’kidlashicha, «U 
gumanitar fanlardan (inson xulq-atvori haqidagi fan) olingan 
ma’lumotlar va bilimlarni kommunikativ san'at (adabiyot, 
dramatik san'at, teatr, grafika, fotografiya va boshqalar) 
mahorati va ijodi bilan samarali birlashtiradi. Reklamani 
o‘rganishga ilmiy yondashuv kontseptsiyaning o‘z ta’rifini 
talab qiladi. Keling, turli yo‘nalishdagi ilmiy manbalarda 
reklama ta’riflarini ko‘rib chiqaylik. Shuni ta’kidlash kerakki, 
reklamaning bir necha o‘nlab ta’riflari mavjud. Bunday xilma-
xillik birinchi navbatda ushbu hodisaning murakkabligi bilan 
belgilanadi. Tor ma’noda reklama tushunchasi reklama 
beruvchi va iste’molchi o‘rtasidagi aloqaning maxsus shaklini 
anglatadi, bu turli xil kanallar, shu jumladan an'anaviy 
ommaviy axborot vositalari va ixtisoslashtirilgan reklama 
kanallari orqali tovarlar va xizmatlar to‘g’risida ma’lumot 
tarqatishni o‘z ichiga oladi. K.L.Bove va V.F.Arens reklamani 
«Shaxsiylashtirilmagan axborot uzatish» deb ta’riflaydilar [5]. 
Ushbu ta’rif reklama e’tiborini ommaviy auditoriyaga 
qaratadi. 
O‘z navbatida, J.Lamben reklamani «Firmaning 
harakatlarini to‘g’ridan-to‘g’ri yoki bilvosita qo‘llab-
quvvatlashni istagan 
homiydan 
kelib 
chiqadigan bir 
tomonlama aloqa» deb ta’riflaydi [6]. Muloqotning bir 
tomonlama tabiati ma’lum bir qabul qiluvchining yo‘qligini 
ko‘rsatadi – bu faqat reklama beruvchining auditoriyaga 
yo‘naltirilganligi bilan belgilanadi. Binobarin, reklama 
tovarlar yoki xizmatlar to‘g’risidagi ma’lumotlar sifatida 
nafaqat reklama qilinayotgan ob'ekt bilan tanishishni, balki uni 
sotib olishga undashni ham maqsad qilib qo‘yadigan maxsus 
ma’lumot turidir. Reklama tabiatan xilma-xildir va bu haqiqat 
tadqiqotchilar 
e’tiboridan 
chetda 
qolmaydi. 
T.G.Dobrosklonskaya reklama qilingan ob'ekt, maqsadli 
auditoriya va ommaviy axborot vositalari – reklama beruvchi 
kabi mezonlarga asoslangan reklama matnlarini tasniflashning 
uchta usulini taklif etadi [4]. 
E.N.Serdobintseva 
reklamani 
quyidagi 
turlarga 
ajratadi: xaridorga ta’sir qilish usuli va ifoda usuli bo‘yicha 
[7]. D.Denison va L.Tobi maqsad omiliga asoslangan reklama 
tasnifini taklif qilishadi. Ular matnlarni uchta katta guruhga 
ajratadilar: 1) imidj-reklama; 2) rag’batlantiruvchi reklama; 3) 
barqarorlik reklamasi (tasvirni saqlash) [8]. Reklama 
xabarlarining yana bir tasnifi mavjud. K.L.Bove va V.F.Arens 
reklama turlarini ajratib ko‘rsatish uchun yettita mezonni 
belgilaydilar: «maqsadli auditoriya bo‘yicha; biznes reklama; 
hududni qamrab olish bo‘yicha; reklama uzatish vositalari 
bo‘yicha tasniflash; funktsiyalari va maqsadlari bo‘yicha; 
tijorat va notijorat; to‘g’ridan-to‘g’ri posilka va bilvosita 
reklama « [5]. Reklama hodisasini o‘rganishda mavjud asosiy 
yondashuvlarga e’tibor qaratish lozim. Biz ulardan ikkitasini 
belgilaymiz: pragmatik (marketing) va ijtimoiy-madaniy. 
Pragmatik yondashuv reklamaning iqtisodiy samaradorligini 
va savdo o‘sishini ta’minlashda ikkinchisining rolini ko‘rib 
chiqishga qaratilgan. Bunday holda, reklama «tovar yoki 
xizmat to‘g’risidagi ma’lumotlarning ommaviy axborot 
vositalarida 
kompaniyaning 
shon-sharafini 
va 
uning 
aylanmasini oshirishga qaratilgan pulli mavjudligi» deb 
ta’riflanadi [8].