Psixologiyasi. Pedagogik psixologiya

1 Umarov B.M. Bolalar va 
0
‘smirlar suitsidining yosh va ijtimoiy psixologik
xususiyatlari: Psixol. fan. nomz. ... dis. — Т.: TD PU , 1993. — 154 b.
2 Muxtorov E.M. O'smirlar guruhida o ‘zini o ‘zi psixologik muhofaza qilishning
o ‘ziga xos xususiyatlari: Psixol. fan. nomz. ... dis. avtoref. —Т.: T D PU , 2009.
- 24 b.
359

---

N.G.Kamilova, E.I.Ganeyeva, Z.F.Kamaletdinova ishlarida yori- 
tilgan. G.K.Tulyaganova «Tarbiyasi qiyin» o‘smirlarning motivat­
sion ehtiyoj doirasidagi qiziqishlarining psixologik xususiyatlarini 
tadqiq etar ekan, uning ta’kidlashicha, tarbiyasi «qiyin» 
0
‘smir­
lar qiziqish sistemasi ko‘p jihatdan ularni qurshagan «muhit» ye­
takchi ehtiyojiga, yosh xususiyatiga, muomala doirasiga bogliq- 
dir, mo‘tadil o‘smirlar tarbiyasi «qiyin»lardan farqli olaroq o‘z 
qiziqishlarini boshqarish imkoniyatiga egadirlar. Yosh xususiyati­
ga ko‘ra qiziqishning o‘zgaruvchanligi kichik maktab yoshidan 
boshlanadi, ularda qiziqishning zaif ifodalanganligi oldingi taraq­
qiyot bosqichi hosilasidir. G.fC.Tulyaganovaning fikricha, 6-sinf- 
dan boshlab tarbiyasi «og‘ir» o‘smirlarda o‘quv jarayoniga nisba­
tan qiziqish va motivatsiya susayadi, ammo ayrim tarbiyasi og‘ir 
o‘smirlar o‘quv motivatsiyasi yuksakligi bilan ajralib turadilar1.
Deviant xulq-atvorli o‘smirlarda o‘z-o‘ziga baho berish- 
ning 
0
‘ziga xos xususiyatlari masalalari N.G.Kamilova ishlari­
da yoritilgan bo‘lib, ijtimoiy maqbul xulq-atvorni ta’minlashda 
yordam beradigan o‘z-o‘ziga baho berishning asosiy xususiya­
ti o‘ziga bo‘lgan emotsional-qadriyatli munosabatni belgilovchi, 
kongruentlik va o‘z-o‘zini anglash bilan xarakterlanuvchi kons- 
truktivlik ekani ta’kidlanadi. Deviant xulq-atvorli o‘smirlarda esa 
destruktiv o‘z-o‘ziga baho berish xos bolib, bu holat ularning 
shaxslararo munosabatlar jarayonida o‘z o‘rnini topishiga to‘sqin- 
lik qiladi, turli nizolarni vujudga keltiradi va shaxsdagi xulqiy bu- 
zilishlarga sabab boladi2.
0
‘smirlarda integral individuallik va uning rivojlanishida in­
dividual uslubning o‘rni masalalariga e’tiborini qaratgan E.I. 
Ganeyeva ta’lim-tarbiyaviy jarayonida o‘quvchilarda muomala in­
dividual uslubi shakllanishining o‘ziga xos xususiyatlarini izohlab