«M elioratsiya»-lotincha «meliorativ» so‘zidan olingan boiib,
yaxshilash degan ma’noni anglatadi. Ekinlarning hosildorligini
oshirish uchun tuproq zaxini qochirish,
qumoq maydonlarni
m ustahkam lash, yerni haydash, urug‘ ekish, qator oralig‘iga ishlov
berish, ekinni oziqlantirish, sug‘orish va parvarishlash bilan b o giiq
uslublar majmui qishloq xo‘jaligi melioratsiyasini asosini tashkil
etadi,
Qishloq xo‘jalik melioratsyasi
noqulay ob-havo sharoitida,
suv
erroziyasi
ta'sirida,
tuproqning
fizik-kimyoviy
xossalari
yomonlashgan maydonlarda ekin hosildorligini oshirish chora
tadbirlarini mustaqil fan sifatida o‘rganadi. Q urg‘oqchilikni keltirib
chiqaradigan sabab va uning oqibatlarini tahlil qilish ham da kurash
samaradorligini oshirish zarur. Bu tadbirlarning barchasi qishloq
xo'jaligiga yaroqli, yetarli tabiiy sharoitni tubdan yaxshilash,
binobarin,
melioratsiya
fanining
bundan
keyingi
ravnaqini
ta’m inlashdan iborat yagona maqsadga qaratilgandir.
0
‘quv
dasturida
ko’zda
tutilgan
m aium otlar
miqyosida
o‘zlashtirish
uchun talabalardan fizika, kimyo, m atematika va fan
asoslarini puxta bilish talab etiladi.
Qishloq xo‘jalik melioratsiyasi fani rivojida fizika fani yutuqlari
muhim o‘rin tutadi. Fizika qonunlari orqali suyuqlik va tuzlarning
tuproq naychalari bo‘ylab harakati qonunlari o‘rganiladi. Tuproqning
sho‘rlanish qonunlarini o‘qish uchun kimyo fani qonuniyatlaridan
foydalaniladi.
Ekinlarning sug‘orish rejimi sug'orish,
zax qochirish kanal-
larining suv sarfini aniqlash va boshqa tadbirlarda m atem atika fani
qonunlaridan foydalaniladi.
Umuman olganda, bu sohaning mutaxassisi b o iish uchun barcha
fanlarni puxta va belgilangan o‘quv rejani to iiq o‘zlashtirish talab
etiladi.
Melioratsiya fani m uam m olarining hal etilishiga k o ia sug‘orish,
zax qochirish hamda tuproq erroziyasiga qarshi turlariga boiinadi.
Sug'orish
melioratsiyasida
tuproq
unumdorligini
oshirish
m aqsadida unga su’niy yo‘1 bilan qo‘shimcha nam beriladi. Zax
103
qochirish melioratsiyasida esa tuproqdagi ortiqcha nam chiqarib
vuboriladi.
Erroziyaga qarshi kurash melioratsiyasi tuproqni
buzilish hamda yuvilib ketishdan saqlanishni ko'zlaydigan
tadbirlar
m ajmuidan iboratdir.
Qishloq xo‘jalik melioratsiyasi amalga oshirish usullari bo‘yicha
quyidagi turlarga boiinadi: kanallar, quvur, ariqlar va boshqa
gidrotexnik inshootlarini quruvehi ham ishlatuvchi haydalma
qatlamdagi nam zahirasini m e’yorlashtiruvchi:
1
) gidrotexnika melioratsiyasi tuproqqa meliorativ ishlov berish,
undan g‘ovak hosil qilish tuproq yuzasini tekislash bilan m ashg‘ul
boiadi;
2
) agrotexnika melioratsiyasi;
3) ihota o‘rmon texnika melioratsiyasi;
4) tuproq tarkibini yaxshilash, m oddalarga foydalanishni ko‘zlay-
digan kimyoviy melioratsiya.
Dostları ilə paylaş: