R. D. Dusmuratov buxgalteriya hisobi
Yüklə 8,08 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
elektron
hujjat tarzida taqdim etilishi mumkin. Moliyaviy hisobot yilning har choragida taqdim etiladi. Kichik korxonalar va mikrofirmalar buxgalteriya balansidan hamda moliyaviy natijalar to‘g‘risidagi hisobotdan iborat faqat yillik moliyaviy hisobotni taqdim etadi. Moliyaviy hisobotni taqdim etish muddatlari O‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi tomonidan belgilanadi. O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan buxgalteriya hisobining ayrim sub’ektlari uchun moliyaviy hisobotni taqdim etishning boshqa muddatlari belgilanishi mumkin. Moliyaviy hisobot taqdim qilinadi: davlat soliq xizmati organlariga ta’sis hujjatlariga muvofiq mulkdorlarga davlat statistika organlariga qonunchilikda ko‘zda tutilgan boshqa organlarga 383 26-moddaga muvofiq xo‘jalik yurituvchi sub’ektlarning yillik moliyaviy hisobotlari manfaatdor banklar, birjalar, investorlar, kreditorlar va boshqalar uchun oshkora hisoblanadi. Manfaatdor yuridik va jismoniy shaxslar yillik moliyaviy hisobotlar bilan tanishish va nusxa ko‘chirish sarflarini to‘lab undan nusxa olish huquqlariga egadirlar. Ochiq turdagi aktsiyadorlik jamiyatlari, sug‘urta kompaniyalari, banklar, fond va tovar birjlari, investitsiya fondlari va boshqa moliya muassalari har yilgi moliyaviy hisobotini, ularda ko‘rsatilgan ma’lumotlar to‘g‘riligi auditorlar tomonidan tasdiqlangan, hisobot yili tugaganidan so‘ng birinchi maygacha e’lon qilishlari shart. Xo‘jalik yurituvchi sub’ekt tugatilganida (bankrot, ixtiyoriy ravishda yoki boshqa asosda tugatilishi) sud yoki boshqa vakolatli organlar tomonidan bankrot deb e’lon qilingan, yoki tugatish to‘g‘risida qaror qabul qilingan sanaga yakuniy moliyaviy hisobot tuzish tartibi 27-moddada belgilangan. Xo‘jalik yurituvchi sub’ektni tugatishga doir muomalalarni hisobga olish, tugatish balansi va hisobotni tuzish uchun javobgarlik, tugatish komissiyasiga yoki amaldagi qonunchilikka muvofiq xo‘jalik yurituvchi sub’ektning tugatilishini amalga oshiradigan boshqa organga yuklatiladi. Xo‘jalik yurituvchi sub’ektning aktivlari tugatish balansida tugatish komissiyasi tomonidan aniqlangan bahoda ya’ni ularni sotish mumkin bo‘lgan baholarda aks ettiriladi. Umidsiz qarzlar va zararlar tugatish balansiga kiritilmaydi. Tugatilayotgan xo‘jalik yurituvchi sub’ektning majburiyatlari aniqlashtiriladi va ularni tuzish vaqtiga qadar hisoblangan foizlar bilan birga qo‘shib tugatish balansida aks ettiriladi. 28-moddaga muvofiq buxgalteriya axborotlari xo‘jalik yurituvchi sub’ektning ishlab chiqarish, texnologik moliyaviy va boshqa turdagi faoliyati to‘g‘risidagi axborotlar saqlanganligi sababli maxfiy (tijorat siri) hisoblanib, ularni oshkor qilish uning manfaatlariga zarar yetkazishi mumkin. Maxfiy buxgalteriya axborotlarining ro‘yxati va hajmi xo‘jalik yurituvchi sub’ekt tomonidan aniqlanib, bu haqda manfaatdor shaxslar yozma ravishda xabardor qilinadi. Auditorlar, soliq inspektorlari va buxgalteriya hisobi axborotlarini olish huquqiga ega boshqa shaxslar qonunchilikda ko‘zda tutilgan hollardan tashqari, maxfiylikka rioya qilishlari lozim. Sir hisoblangan axborotlarni oshkor qilish O‘zbekiston Respublikasi qonunchiligi bilan belgilangan tartibda javobgarlikka tortiladi. Qonunning 29-moddasida buxgalteriya hujjatlarini saqlash tartibi belgilangan. Buxgalteriya hujjatlari yozuvlar, mikrofilmlar xo‘jalik 384 yurituvchi sub’ekt tomonidan O‘zbekiston Respublikasi Davlat markaziy arxivi Qoidalarida belgilangan davr (3 yildan kam bo‘lmagan) davomida saqlanishi lozim. Hujjatlashtirish oldiga qo‘yiladigan umumiy talablar va hujjatlashtirishni boshqarish barcha xo‘jalik yurituvchi sub’ektlar uchun majburiydir. Qoidalarga muvofiq sub’ekt hujjatlarini tanlanishi, hisobga olinishi, saqlanishi, ishlov berilishining sifati, uning faoliyatida vujudga keladigan doimiy saqlanadigan hujjatlarning ishlatilishi, ularni saqlash uchun o‘z vaqtida arxivga topshirishni ta’minlash lozim. Manfaatdor shaxslar belgilangan tartibda nusxa ko‘chirish xarajatlrini to‘lab, zarur hujjatlardan nusxa olishlari mumkin. Buxgalteriya hujjatlarini olish qonunchilikda belgilangan tartibda amalga oshiriladi. 30-modda yangidan kiritilgan bo‘lib, unga muvofiq buxgalterlar umumiy manfaatlarini ifodalash va himoya qilish maqsadida qonun hujjatlarida belgilangan tartibda buxgalterlarning jamoat birlashmalarini tuzish huquqiga ega. Buxgalteriya hisobi milliy standartlariga rioya qilinishi ustidan davlat va jamoatchilik nazoratini uyg‘unlashtirish, buxgalterlarning manfaatlarini himoyalash uchun O‘zbekiston Respublikasi buxgalterlar va auditorlar milliy assotsiatsiyasi (O‘zBAMA) tashkil etilgan. O‘zBAMA faoliyatining asosiy maqsadlari: - buxgalterlar jamoatchiligi orasida yangicha iqtisodiy tafakkurni shakllantirish va rivojlantirish; - O‘zbekiston Respublikasida buxgalterlar va auditorlar kasbini rivojlantirish, ularni Buxgalterlar Xalqaro Federatsiyasi(BXF-IFAC) a’zoligi talablariga javob beradigan Jahon standartlariga yaqinlashtirish; - buxgalterlar va auditorlarning kasb faoliyatiga oid himoyasini ta’minlash; - buxgalterlar va auditorlar kasb darajasi va nufuzi to‘g‘risidagi ma’lumotlar bankini shakllantirish hamda undan foydalanish. 31-moddaga muvofiq buxgalteriya hisobini tashkil etish, yuritish va hisobotni tuzish sohasidagi nizolar qonun hujjatlarida belgilangan tartibda hal etiladi. Ushbu moddani shunday izohlash mumkin-ki, buxgalteriya hisobini tashkil etish, yuritish va hisobotni tuzish bilan bog‘liq barcha nizolar, ularning xususiyatiga ko‘ra O‘zbekiston Respublikasining tegishli qonun hujjatlarida belgilangan tartibda hal etiladi. Qonunning yakunlovchi, 32-moddasida buxgalteriya hisobini tashkil etish va yuritish uchun mas’ul shaxslar buxgalteriya hisobi to‘g‘risidagi 385 O‘zbekiston Respublikasi qonunlarini buzganlik uchun belgilangan tartibda javobgarlikka tortilishini belgilaydi. Shuni alohida ta’kidlash lozimki, soliq va boshqa qonun hujjatlarida ro‘y bergan o‘zgarishlar buxgalteriya hisobi uslubiyati, moliyaviy hisobotni tuzish va taqdim qilish tartibiga ta’sir qilmasligi lozim. Ular faqat tegishli buxgalteriya hisobi standartlari o‘zgarganida o‘zgarishi mumkin. O‘zbekiston Respublikasi iqtisodiyotning jahon hamjamiyati bilan uyg‘unlashish jarayoni faollashmoqda. Buxgalteriya hisobini isloh qilish 1994 yil qabul qilingan Yüklə 8,08 Mb. Dostları ilə paylaş:
|