Dilorom qosimova menejment nazariyasi

4 -bob. MENEJMENT QONUNLARI VA
TAMOYILLARI
4.1. Iqtisodiy q onunlarni b ilish n in g aham iyati
4.2. U m um iy fa lsafiy va iq tiso d iy qonunlar
4 .3 . M enejm entning asosiy tam oyillari
4.1. Iq tisodiy q onunlarni b ilish n in g aham iyati
M e n e jm e n t ja m iy a t q o n u n la ri tiz im ig a a so slan ad i. N a z a riy ji- 
h a td a n tu s h u n m a y va a so sla n m a g a n holda b iro rta yirik am aliy m asala 
hal etilishi m u m k in em as. N a z ariy a y a n g ila n ish n in g m u h im usulidir. 
F an e sa v oqelik h aq id a o b y e k tiv b ilim larni o 'rg a n is h v a ta rtib g a
so lish g a q a ra tilg a n d ir. B ilim la rn in g ta rtib g a so lin ish i q o n u n la rd a
ifo d alan ad i.
Qonun 
- falsafiy k a te g o riy a b o'lib, borliq v o q e a la rin in g b a r­
q aro r, ta k ro rla n u v c h a n alo q asi va m u n o sa b a tin i, h o d isalar y uz beri- 
sh in in g an iq ta rtib d a b o 'lish ig a olib kelu v ch i to m o n larin i ak s etti- 
ra d i. Q o n u n la r n i b ilish r iv o jla n is h n in g o b y e k tiv y o 'n a lis h la r in i 
an iq lash , a m aliy v azifalarn i hal e tis h im konini beradi. S h u sababli 
iq tiso d iy o tn i b o s h q a ris h q o n u n la rn i b ilish , u la rn i a m a ld a u s ta lik
bilan qo'Jlay oJishga aso sla n ish i kerak.
U m um iy falsafiy qo n u n lar m ateriya, harak at, m akon, zam on, miq- 
dor, sifat, sabab, oqibat, shakl, m a zm u n kabi kategoriyalar vositasida 
ifodalanadi. Iqtisodiy n azariya qonunlari iqtisodiy k ateg o riy alar vosi­
tasid a (m ulk, ishlab ch iq arish , talab, taklif, taq sim o t, ayirboshlash, 
qiym at, narx, foyda, tovar, pul, m u v o z an atlan ish ) 
ifodalanadi.
Iq tiso d iy o tn i b o sh q a rish d a q o n u n la rd a n q an ch alik to 'liq va izchil 
fo y d alan ilsa, m e h n a t sarfi s h u n c h a lik sa m a ra li b o 'lad i. A k sin ch a , 
m e n e jm e n t ja ra y o n id a iq tiso d iy q o n u n la rn i h iso b g a olm aslik ja m iy a t 
u c h u n k u tilm a g a n , salb iy o q ib a tla rg a olib keladi. S h u sababli m e ­
n e jm e n t q o n u n la rin i o 'rg a n is h d a faqat u la rg a a m a i qilishni e m as, 
balki m e n e jm e n t ja ra y o n id a ongli ra v ish d a q o ‘llashni h am k o 'zd a 
tu tis h lozim . M e n e jm e n t q o n u n la rid a n ongli ra v ish d a foydalanish 
k o 'p jih a td a n u larn i o 'rg a n is h g a bog'liq. Q o n u n la r q an ch alik chu- 
qur o'rganilsa, ulardan am alda to 'g 'ri foydalanish im koniyatlari ortadi.
60

---

L e k in m e n e jm e n t q o n u n la rin i b ilish u la rn i a n iq a m a liy o td a
m u v affaq iy atli q o 'lla sh u c h u n k afo lat b o 'lo lm ay d i. Q o n u n la rn i bilish- 
da n a z a riy a a m a liy o td a n ajralib qolishi foydasizdir. D em ak , qonun- 
la rd a n foydalanish u larn i bilish, tu s h u n is h , am ald a o 'z v a q tid a va 
t o 'g 'r i q o 'lla y o lish g a b o g 'liq ek a n . B u m e n e jm e n t sa m arad o rlig in i 
o sh irish d a hal q iluvchi om ildir.
Iq tiso d iy q o n u n la r tiz im id a n fo y d a la n ish n in g a so siy u n s u rla ri 
v a b o sq ich lari q u yidagi ch iz m a d a aks ettirilg a n :
K o 'rsa tilg a n ch izm an i tahlil e tish ja ra y o n id a u c h ta o 'z a ro b og'liq 
v a k e tm a -k e t, iqtisodiy q o n u n la r tiz im id a n fo y d alan ilg an holda yechi- 
lad ig an m a sa la la rn i k o 'rib o 'tis h zaru r:
- m av ju d q o n u n larn i, u la rn in g u yoki bu bosqichda n am o y o n
b o 'lish x u su siy a tla rin i h iso b g a o lg an holda c h u q u r va h a r to m o n la- 
m a bilish;
- iq tiso d iy v a ijtim o iy riv o jla n ish m a q s a d la rin i b e lg ila sh va 
u larn i hal e tish y o 'llarin i aniqlash;
- x o 'ja lik y u ritis h n in g b o z o r iq tiso d iy o ti sh a ro itid a riv o jlan tirish
va u n g a m o s sh ak l va u slu b la rn i q o 'llash .