1 umumiy o ‘rta ta’limning milliy o‘ quv dasturi loyihasi

3. SA3. 
a) 
Amallar xossalarini ko‘paytirish va bo‘lish usullari sifatida qo‘llash. 
Misollar: 
b) 
Agar 6 × 4 = 24 ekani ma’lum bo‘lsa, u holda 4 × 6 = 24 ekani ham 
ma’lum. (ko‘paytirishning o‘rin almashtirish xossasi); 
c) 
3 × 5 × 2 ni avval 3 × 5 = 15 ekanligini topib, so‘ngra 15 × 2 = 30 ni 
hisoblash orqali topsa bo‘ladi, yoki avval 5 × 2 = 10 ekanligini topib, 
so‘ngra 3 × 10 = 30 ni hisoblash orqali topsa bo‘ladi (ko‘paytirishning 
guruhlash xossasi);
d) 
8 × 5 = 40 va 8 × 2 = 16 ekanini bilgan holda, 8 × 7 ni 8 × (5 + 2) = (8 × 
Лойиҳа

---

31 
umumiy o
‘rta ta’limning milliy o‘
quv dasturi loyihasi 
5) + (8 × 2) = 40 + 16 = 56 ko‘rinishida topish (ko‘paytirishning 
qo‘shishga nisbatan taqimot xossasi).
e) 
Bo‘lish amalini noma’lum ko‘paytuvchini topish masalasi sifatida 
tushunish. Masalan, 8 ga ko‘paytirganda 32 hosil bo‘ladigan sonni topish 
orqali 32 : 8 = 4 ekanligini anglash; 
f) 
Yuzgacha bo‘lgan sonlarni ko‘paytirish va bo‘lish;
g) 
Ko‘paytirish va bo‘lish o‘rtasidagi munosabatlar yoki amallar xossalari 
kabi usullardan foydalanib 100 gacha bo‘lgan sonlar bilan ko‘paytirish va 
bo‘lish amallarini og‘zaki bajarish (masalan, 8 × 5 = 40 ekanini bilgan 
holda, 40 ÷ 5 = 8 ni topish). Uchinchi sinf oxiriga kelib, ikkita bir xonali 
sonning barcha ko‘paytmalarini yoddan bilish; 
h) 
sodda hollarda sonning bo‘luvchilari va karralilarini hamda sonning 
ko‘paytuvchilarini aniqlash; 
3. SA4. 
a) 
To‘rt amaldan foydalangan holda ikki qadamli matnli masalalarni 
yechish. Noma’lum miqdorni ifodalovchi harf ishtirokidagi tenglamalardan 
foydalanib, ushbu masalalarni ifodalash. Og‘zaki hisoblash va baholash 
usullari, shu jumladan, yaxlitlash yordamida javoblarning to‘g‘ri ekanligini 
baholash.
b) Ar
ifmetik qonuniyatlarni aniqlash (shu jumladan, qo‘shish jadvali yoki 
ko‘paytirish jadvalidagi qonuniyatlar) va amallar xossalaridan foydalanib, 
ularni tush
untirish. Masalan, bir sonni 4 ga ko‘paytirilganda natija doim 
juft bo‘lishiga e’tibor berish va nima uchun 4 ga ko‘paytirilgan sonni ikkita 
teng qo‘shiluvchiga ajratish mumkinligini tushuntirish. 
c) 
natijasi 10 000 ichida bo‘lgan sonli va harfli ifodaning (qavsli, qavssiz) 
qiymatini og‘zaki va yozma hisoblash, yechimlarni kalkulyator yordamida 
tekshirish; 
d) s
onlarni qo‘shish va ayirish jadvallaridan, arifmetik amallarning bajarish 
algoritmlaridan foydalangan holda 10 000 ichida nomanfiy butun sonlar 
ustida qo‘shish va ayirishning hollarini bajarish; 
e) 2-3 arifmetik amalli (qavsli, qavssiz) sonli ifodaning qiymatini hisoblash;