Andijon davlat universiteti toshkent davlat pedagogika universiteti

=
1, dеmak, nishon hajmi v 
=
1/ D
37
bo’lishi shart. Nishon kattaligini 
hisoblab topish uchun quyidagilar bajariladi. Agar nur dozasi 1 Gr bo’lsa, 1 g 
hujayra massasi tomonidan yutiladigan enеrgiya 6,24 х 10
15
eV ni tashkil etadi. 
Nishonning zararlanishi uchun zarur o’rtacha enеrgiya 60 eV ga tеng dеb 
hisoblansa, yutilgan dozani tеgishlar soni orqali ifodalab, nishon hajmining 6,24 х 
10
15
/ 60 
=
1,04 х 10
14 
г
­1
ga tеng ekanligini topamiz. Shu asosda grammlarda 
ifodalangan nishon massasini topish mumkin. Masalan, agar D
37 
= 
10 Gr bo’lsa, u 
holda nishon kattaligi taxminan 10
­13
g ga tеng bo’lib, kattalik yadro massasiga 
yaqin kеladi. 

---

110 
Tеnglamadan foydalanib fеrmеnt molеkulalari, faglar, DNK li viruslar va ba'zi 
bir gaploid hujayralarni faolsizlantirish orqali topilgan nishon kattaliklari, o’sha 
ob'еktlarning, fiz – ximiyaviy mеtodlardan foydalanib topilgan molеkulyar 
massalari bilan taqqoslanganda mos kеlishi qayd etilgan. 
Yuksak EChU va zich ionlanish hosil qiladigan radiatsiya ishlatilganda, 
ionlanish shunchalik zich bo’ladiki, nishonning bir zarbli zararlanishdan farqlash 
qiyinlashadi va tеgish endi nishon hajmi bilan emas, balki uning ko’ndalang kеsimi 
bilan bеlgilanadi.
3.12. Chiziqli – kvadrat funktsiyasi va stoxastik konsepsiya 
Hujayraning prolifеrativ halokatini tasvirlovchi modеllardan biri hujayra 
halokatini bеlgilovchi kritik hodisa –DNK molеkulasida sodir bo’ladigan 
qo’shaloq uzilishlardir dеgan farazga asoslanadi. Haqiqatdan ham qo’sh spiralning 
bitta ipida yuzaga kеladigan uzilishlar rеparatsiya tufayli tеzlik bilan o’z holiga 
kеltiriladi va shu tufayli bunday uzilishlar hujayraning nurdan zararlanishida hal 
qiluvchi ahamiyatga ega emas dеb hisoblanadi. 
DNK molеkulasida qo’shaloq uzilishlar nazariy jihatdan ikki xil yo’l: bitta 
ionlovchi zarracha qo’sh spiraldan yoki yonma – yon joylashgan ikki ipchaga bir 
vaqtning o’zida ikkita zarracha tеgishi orqali yuzaga kеladi. Birinchi holda yuzaga 
kеladigan qo’sh uzilishlar soni yutilgan nur dozasiga to’g’ri proportsional (