5-6 Haziran 2010 Zeytinburnu İstanbul 2011 BİTKİlerle tedavi sempozyumu düzenleme Kurulu

TIBBİ BİTKİLERİN EKONOMİK DEĞERİ: “ARDIÇ” ÖRNEĞİ
Yrd. Doç. Dr. İbrahim Tümen
Bartın Üniversitesi Orman Fakültesi
Orman Ürünleri Kimyası Anabilim Dalı 
Artan nüfus ve sanayileşmeyle doğal kaynaklara duyulan giderek büyüyen ihtiyaç 
araştırmacıları bu kaynaklardan daha çok yararlanma imkanlarını araştırmaya sevk 
etmektedir. Türkiye özellikle bitkisel doğal kaynaklar bakımından oldukça zengin-
dir. Ormanlar, tıbbi bitki rezervi olarak toplam ekonomik değer çerçevesinde, doğ-
rudan kullanım, gelecek, miras ve varlık değerlerine sahiptir. Dünyada 3.8 milyar 
hektar olan orman alanı kara alanının %30’unu kaplamaktadır. Ülkemizde 20.7 mil-
yon hektar olan ormanlık alan genel alanın %26.4’ünü teşkil etmektedir.
Ülkemizde 11 400 kadar bitki taksonu bulunmaktadır. Bu bitkilerin yaklaşık üçte 
biri endemik bitki türüdür. Dünyanın en zengin floralarından birine sahip ülkemiz-
deki tür zenginliği, Avrupa-Sibirya, Akdeniz ve İran-Turan fitocoğrafik bölgelerinin 
karşılaşma noktasında bulunmasındandır. İklim, ekosistem, habitat çeşitliliği ve de-
niz seviyesi ile 5000 metre arasında değişen topoğrafik yapısı biyoçeşitliliği önemli 
ölçüde etkiler. Dünyada 300 000 civarında bitki türü sayısı olduğu kabul edilirse, ül-
kemizdeki çeşitlilik dünya ortalamasından yaklaşık 6 kat daha zengindir. 
Çizelge 1. Türkiye bitki varlığının diğer ülkeler ve Avrupa kıtası ile karşılaştırılması
Ülke
Bitki türü sayısı
Endemik bitki sayısı Endemik oranı (%)
İran
7500
1500
20
Irak
3000
200
7
Suriye-Lübnan
3000
330
11
Yunanistan
5500
1100
20
Bulgaristan
3650
53
2
Almanya
2700
54
2
Avrupa (Kıta)
12 000
2500
21
Türkiye
11 148
3616
33

---

124
Bitkilerle Tedavi Sempozyumu
Odun dışı orman ürünleri (ODOÜ), orman içi ve açıklıklarında yetişen, insan ve 
diğer canlıların ihtiyaçlarını karşılamak veya gelir sağlamak suretiyle yararlandıkları 
her türlü hayvansal ve bitkisel ürünlerdir. Çam reçinesi, terebentin yağı, kolofan, def-
ne meyve ve yaprağı, ıhlamur, kekik, kestane meyvesi, adaçayı, kuşburnu, ardıç yağı, 
mahlep, safran, salep, fıstık çamı, sığla yağı, palamut tırnağı, mazı, sumak vb. ihracatı 
yapılan başlıca yan ürünlerdir. Başta gıda, tıp ve eczacılık olmak üzere kimya, boya, 
kozmetik gibi sanayi alanlarında iç tüketim ve ihraç ürünü olarak kullanılabilecek 
çok sayıda bitki varlığı ülkemiz ekonomisi için önemli kaynaktır.
Karchesy (2005), antibiyotiklerin %78’inin, kanser ilaçlarının %74’ünün doğal 
ürünler ya da doğal ürünlerin yapılarına dayandığını, modern mucize ilaçların ba-
zılarının aspirin, quinine ve taxol içeren ağaçlardan yapıldığını, günlük hayatta yi-
yecek, sağlık ve kokular başta olmak üzere her yerde karşılaştığımız doğal ürünlerin 
daha yaygınlaşması gerektiğini ifade etmiştir. Örneğin beta-sitosterol içeren doğal 
ürünler ve huş ağacı türevleri ilaçlar, diyet takviyeleri ve kolesterol düşürücü “fonksi-
yonel gıdalar”da karşımıza çıkar, orman ağaçlarının türevlerinden elde edilen Xylitol, 
şekerden arındırılmış reçine olarak diş macununda ve diyabetik gıdalarda kullanılır.