5-MAVZU: ISLOM TA’LIMOTI
Reja:
1.Islom ta’limoti
2. Islom dinining asosiy yo’nalishlari
3. Hadis ilmi, shariat
Mavzuning o ’quv maqsadi:
Ushbu mavzuda Islom dinining
ta’limoti aqidalari bayon etilgan.
Tayanch iboralar:
ta’limot, Baqara, mazhab, halifa, shariat, ijmo,
qiyos, oqim, Sunna, Shi’a.
Muhammad payg’ambar vafotidan keyin 4 ta xalifadan Abu Bakr,
Umar, Usmon xoshimiylar urug’idan emas edilar. Ali esa shu urug’dan
edi. M usulmonlar orasida xalifalik hokimiyatiga faqat payg’ambar
avlodlari egalik qilishi lozim deb hisoblaydiganlar va aksincha
hokimiyat tepasiga payg’ambar avlodi bo ’lmagan kishilar,
agar ular
diniy jam oa tomonidan saylansa ham chiqishi mumkin degan
musulmonlarga ajraldi-lar.
Sunniy yo’nalishdagi musulmonlar 7 ta aqidani tan oladilar:
1) yakka Allohdan boshqa xudo yo ’q, u hech kimdan tug’ilmagan,
hech kimni tug’dirmagan. Olamni yo ’qdan yaratgan, odamlarni, barcha
jonli va jonsiz narsalami,
ins-jinslami, farishtalami foniy va boqiy
dunyolaming egasi, u hamma narsa, hodisalami ko’rib, bilib turadi.
Ungagina bo’ysunaman, uning to’g ’ri yo ’lidan olib borayotgan
Muhammad payg’ambarga ishonaman, unga taqlid qilaman.
2) Farishtalarga ishonish, ulami Alloh olovdan yaratgan jonsiz,
ko ’zga k o ’rinmaydigan ruhlar, deb tasaw u r etiladi.
Farishtalar Allohga
itoat etadilar, uning xizmatini bajaradilar, deb ishonadilar. Masalan,
farishta Azroil jon oluvchi, Jabroil farishta Allohdan Muhammad
payg’ambarga xush xabar keltirgan. Munkir va Nakir degan farishtalar
vafot etganlami so’roq qilib gunoh va savobini aniqlaydi va h.k.
3) Muqaddas kitoblarga ishonish va ulardagi ko’rsatmalarga amal
qilish. Muqaddas kitoblar: Qur’on,
Hadislar, Axbor, Tavrot, Talmud,
Zabur, Bibliya (Injillar), Tripitaka, vedalar va boshqalardir. Bundan
93
Q ur’on osmondan tushgan eng so ’nggi, eng mukammal, haqiqat va
Allohning so’zlari bitilgan «ona kitob»dir.
4) Payg’ambarlarga
va
M uhammadning
Allohning
elchisi
ekanligiga ishonish, Alloh, er yuzidagi barcha odamlami o ’z elchisi
Muhammadga vahiylar orqali boshqarib, ulami to’g ’ri yo’ldan boshlab
borish vazifasini payg’ambarga, undan keyin esa podsholarga yuklagan,
deb tasaw ur etiladi. Q ur’onda Muhammad payg’ambardan boshqa yana
Nuh, Ibrohim, Ishoq, Yakub, Ayub, Yunus, Muso, Xorun, Iso, Y ah’yo,
Maryam, Dovud, Sulaymon, Y usuf kabi payg’ambarlar to’g ’risida ham
gap boradi. Qur’ondagi ayrim suralar payg’ambarlar nomi bilan ham
atalgan, masalan, Muhammad, Ibrohim, Y usuf kabi.
5) Oxiratdagi va boqiy dunyodagi hayotga ishonish. Qur’onda,
oxiratda o ’lganlar tiriladi, xudo ulami so’roq qilib gunohkorlar do’zaxda
azob
tortishga, savob ish qilganlar esa jannatda abadiy rohat-farog’atda
hayot kechirishiga hukm qilishi aytiladi. Bu dunyo foniy, ya’ni
o ’tkinchi, aldamchi, bir lahzali, asosiy hayot esa boqiy dunyoda ekanligi
ta ’kidlanib, har bir kishi sabr-toqatli, insofli, adolatli b o ’lib, savob
amalar qilishi kerak, ana shundagina jannat hayoti unga nasib etadi,
deydilar.
6)
Inson
taqdirining
xudo
tomonidan
oldindan
belgilab
(peshonasiga yozib) qo ’yilganligi to ’g’risidagi tasavvur-lar. Bu aqidaga
k o’ra xudo hamma narsalar ustidan, shu jumladan, odamlarning taqdiri
ustidan ham to ’la hukmronlik qiladi. Insonda xohish va iroda erkinligi
yo’q bo’lib,
inson faqat xudo xohlaganini, peshonasiga yozilganini
ko’radi, degan g ’oya ilgari suriladi. Bu aqida ijtimoiy munosabatlarga
tegishli bo’lib, islom olamida ko’p tortishuvlarga sabab bo’lgan.
7) Islomning oxirgi aqidasi - bu o ’lgandan keyin tirilishga
ishonishdir. Bu aqidaning vujudga kelishida qadim dunyodagi animizm
va avlodlar ruhiga sig’inish dinlammg bevosita ta’siri sezilib turadi.
Islomdagi Shia musulmonlari e ’tiqodi
Dostları ilə paylaş: