O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti

 

---

69 
7.3. Turistlarni avtobuslarda tashish tasnifi va qoidalari 
 
Ommaviy turistik transport sifatida asosan avtobusdan foydalaniladi. Yuqori 
komfortabelli turistik avtobuslardan shuningdek, uzoq yo’nalishlarda ham 
foydalaniladi 
(Toshkent-Moskva-Minsk-Varshava, 
Berlin-Parij). 
Bunday 
yo’nalishlarda turistlar uchun tungi dam olish otel yoki motellarda tashkil etiladi. 
Bir reys muddatidagi turistlar (Nr) soniga qarab avtobusning (avtomobil) reysdagi 
unumdorligini topishimiz mumkin. (Wp): 
Np 
Wp қ yo‘lovchi (1); 
Dcp | (V
t
*Z)+t
p
bu yerda: Dcp - turning o‘rtacha uzoqligi, km; Vt - tekislik tezlik, km.s, Z - 
(yo’ldan unumli foydalanish koeffitsienti (0,90-0,90)), Tp-reys vaqti (harakat 
vaqti. h to’xtash vaqti (yo’lovcqilarni chiqazish uchun) - tushirish vaqti h 
yo’nalishning oxirgi punktida to’xtab turish vaqti). Zarur ma’lumotlarni bilgan 
holda soatlik, kunlik, oylik va yillik unumdorlikni hisoblash mumkin. 
Ichki yo’nalishlarda turistik sayohatlarni tashkil etish quyidagi tartibda 
amalga oshiriladi. Agar turistik kompaniyaning avtobusi yoki umuman shaxsiy 
transport vositalari bo’lmasa, ular avtotransport korxonalari bilan shartnoma 
tuzadilar. 
Shartnomada ijaraga beruvchi va ijarachining majburiyatlari; 
transportdan foydalanish predmeti; ijara muddati, ijara to’lovi tizimi (vaqtbay, 
unumdorlik km. uchun kelishilgan va b.); o‘zaro hisob-kitob tartibi; haydovchi va 
sayoxat olib boruvchi yoki shu bilan o’zaro munosabati; shartnomani amalga 
oshirishda tomonlarning javobgarligi; shu jumladan fors-major shartlari va h.klar 
(ko’zda tutiladi) belgilab qo’yiladi. Yo’nalish pasporti yoki transport, turistik 
yo’nalishning kartochkasi yuqoridagi shartnomaning ajralmas muhim qismi 
hisoblanadi. 
Uzoq muddatli sayohatlar uchun yumshoq o’rindiqli, boshqariladigan 
kreslali, past shovqin va vibratsiya darajasi, iloji boricha ekonomik toza yoqilg‘i va 

---

70 
h.klarga ega bo’lgan yuqori komfortabelli avtobuslardan foydalanish kerak, 
shuningdek yana garderob, hojatxona, bar, xolodilnik, oshxona va h.klarga ega 
bo’lishi kerak. Avtobus mikro iqlimiga talablar Davlat Standarti, sanitariya-
gigienik normalar va xalqaro standartlarga muvofiq qo’yiladi. Infratovush darajasi
samoning istalgan nuqtasida 96 dB dan oshmasligi lozim. Avtobus o’rindiqlari 
orasidagi masofa 80-85 sm bo‘lishi lozim. 
Avtobus yon oynalari 2 qavatli, determal qoplamali, tashqi muhit bilan 
salonning issiqlik almashuvini kamaytiruvchi bo‘lishi kerak. Bulardan tashqari 
avtobus salonlarida individual yorug‘lik, chuchuk suvni termos, hojatxona, 
yuvinish xonasi, garderob va h.klarga esa alohida qism, bir necha monitorli 
televizor, videomagnitafon, radiotelefon va boshqa aloqa qulayliklari mavjud 
bo‘lishi kerak. Ichki yo’nalishlarda marshrutning uzoqligi, turistlar soni, yo’nalish 
kategoriyasi, komfort darajasi va h.klarga ko‘ra turli avtobuslardan 
foydalanishadi. 
35-40 kishilik turistik guruhlar uchun LAZ, IKARUS, TAM, 
MERSEDES va boshqa avtobuslarda xizmat ko‘rsatiladi.