P. Mirxamidova, A. H. Vaxobov, Q. Davranov, G. S. Tursunboeva

 
6.2. Oltingugurtning tabiatda aylanishi. 
Oltingugurt tuproqda anorganik va organik birikmalar shaklida uchraydi. 
Anorganik birikmalaridan SaSO
4
2N
2
O; Na
2
S0
4
; G‘eS
2
; Na
2
S; ZnS va boshqalar 
keng tarkalgan. Organik birikmalar (sulfagidril S, disulfid S-S gruppalari), 
aminokislotalar (sistein, sistin, metionin), oqsillar va ba’zi bir vitaminlarda (tiamin, 
biotin) uchraydi. 
Yuksak o‘simliklar oltingugurtni faqat sulfat kislotaning anioni (SO
4
) 
shaklida kabul kiladi. Chirituvchi bakteriyalar o‘simlik va hayvonlar qoldig‘ini 
parchalab, oltingugurtni N
2
S shaklida ajratadi. Tuproqda, suvda uchraydigan 
disulfur bakteriyalar tuzlarni qaytaradi. Bularga Microspira desulfuricans, 
Desulfovibrio desulfuricans-lar misol bo‘ladi. Bu bakteriyalar bir xivchinli 
harakatchan vibrionlarga o‘xshash bo‘ladi. 

---

 117 
Chirituvchi va sulfat redutsirlovchi organizmlarning faoliyati natijasida 
vodorod sulfid to‘planadi. Shunday usul bilan suv havzalarida, ko‘llarda, 
dengizlarda H
2
S to‘planadi. Masalan, Qora dengizda 200 metr chuqurlikda 
shuncha ko‘p miqdorda H
2
S hosil bo‘ladiki, bu yerda faqat anaerob 
bakteriyalargina yashay oladi, qolganlari yashay olmaydi. 
Tuproqda, suv havzalarida to‘plangan H
2
S oltingugurt bakteriyalari 
tomonidan oksidlanadi. Bu bakteriyalarni 1887 yilda Vinogradskiy aniqlagan. 
Bakteriyalar avvaliga H
2
S ni S gacha, keyin N
2
SO
4
gacha oksidlaydi: 
2H
2
S + O
2
= 2H
2
O + S
2
S
2
+ 2H
2
O + O
2
= 2H
2
SO
4
+ 479 kJ 
Ajralgan energiya SO
2
va N
2
O dan organik modda sintezlanishi uchun 
sarflanadi.