51
byudjetiga tushadigan soliqlardan mahalliy byudjetlarni boshqarib borish
uchun ajratma sifatida tushushi mumkin. Bordi-yu, ajratma etmasa
subvensiya yoki subsidiya beriladi. Umumdavlat va mahalliy soliqlar
yagona mohiyatga ega bo‘lib, ular byudjetga to‘lanishi lozim bo‘lgan
to‘lovlar hisoblanadi.
Mahalliy soliqlar mahalliy davlat hokimiyati organlari bajaradigan
vazifalariga qarab belgilanib, ularga doimiy va to‘liq biriktirib beriladi.
Mahalliy hokimiyat organlari asosan fuqarolarga yaqin bo‘lganligidan
ularga ijtimoiy masalalarni, jumladan, maktab, sog‘liqni saqlash,
madaniyat, maorif, shahar va qishloqlar obodonchiligi kabi vazifalarni
bajaradi. Lekin bu soliqlar va boshqa majburiy to‘lovlar ularning byudjet
xarajatlarining 30-40 foizini qoplaydi, xolos.
Shuning uchun ham mahalliy byudjetlar daromadlarini ko‘paytirish eng
dolzarb masalalardan hisoblanadi. Mahalliy soliqlarning muhim xususiyati
shundaki, ular faqat shu hududning byudjetiga tushadi va ulardan boshqa
byudjetlarga ajratmalar berilmaydi.
Mahalliy byudjetlarning soliq va boshqa majburiy to‘lovlari kam
bo‘lganligidan bu byudjetlarning daromadlar va xarajatlarini
barqarorlashtirish (balanslashtirish) ancha murakkabdir. Bu masalani
yechishda umumdavlat soliqlaridan ajratmalar beriladi (masalan,
qo‘shilgan qiymat solig‘idan, aksiz solig‘idan va boshqalar).
O‘zbekiston soliq tizimida sodda-
lashtirilgan (ixchamlashtirilgan) soliq
tizimiga o‘tgan yuridik va jismoniy
shaxslar ham mavjud bo‘lib, ular quyidagi
soliqlarni to‘laydilar:
1.
Mikrofirmalar va kichik korxonalar uchun yagona soliq to‘lovi
to‘lanishini nazarda tutuvchi soliq solish tizimi qo‘llanilishi mumkin.
Aksiz solig‘i to‘lanadigan mahsulot ishlab chiqarishni va yer qa’ridan
foydalanganlik uchun soliq solinadigan foydali qazilmalarni qazib
olishni amalga oshiruvchi mikrofirmalar va kichik korxonalarga (bundan
maxsus pechlardan foydalangan holda energiya tejaydigan zamonaviy
texnologiyalar asosida pishiq g‘isht ishlab chiqaruvchi mikrofirmalar va
kichik korxonalar mustasno) yagona soliq to‘lovi tatbiq etilmaydi.
Yagona soliq to‘lovi to‘lovchilar uchun import qilinadigan tovarlar
bo‘yicha qo‘shilgan qiymat solig‘i va aksiz solig‘ini to‘lash majburiyati
saqlab qolinadi.
2.
Savdo va umumiy ovqatlanish korxonalari foyda solig‘i,
qo‘shilgan qiymat solig‘i (tovarlar, ishlar, xizmatlarni import qilish
Dostları ilə paylaş: