A. J. Tuychiyev Iqtisoiyot fanlari doktori, professor
Yüklə 2,51 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Nazorat uchun savollar
- 4-BOB. AUDITORNING KASB ETIKASI 4.1. Etika haqida tushuncha
|
899
M AXSUS SOHALAR AXS 800, «Maxsus masalalar – maxsus maqsadli asoslarga muvofiq tayyorlangan moliyaviy hisobotlar auditi» 66 AXS 805, «Maxsus masalalar – ayrim moliyaviy hisobotlar hamda moliyaviy hisobotdagi maxsus elementlar, schyotlar yoki moddalar auditi» AXS 810, «Qisqartirilgan moliyaviy hisobotlar bo’yicha hisobot (xulosa) taqdim etish kelishuvlari» Nazorat uchun savollar: 1. Auditning professional standartlari to’g’risida nima bilasiz? 2. Audit standartlari orasida o`xshashlik to’g’risida nima bilasiz? 3. Auditorlik standartlarining asosini tashkil etuvchi tamoyillar qanday tariflaysiz? 4. Auditorlik xulosasini shakllantirish jarayoniga qanday maqsad va vazifalar qo’yilgan? 5. Auditorlik standartlari tarkibi to’g’risida nima bilasiz? 6. Sifat nazoratining xalqaro standartlari to’g’risida nima bilasiz? 67 4-BOB. AUDITORNING KASB ETIKASI 4.1. Etika haqida tushuncha Etika tushunchasi insonlarning shaxsiy va kasbga oid odob-ahloqlarini tartibga soluvchi normalar yig’indisi bilan bog’liqdir. Qoida tariqasida, ushbu normalar muayyan bir jamiyat uchun turli kategoriyadagi fuqarolarni, jamoalarni va guruhlarni himoya qilish maqsadida ishlab chiqiladi. Etika (grek tilidan olingan bulib, “urf odat, rasm rusum”) - odob va ahloq qoidalarini falsafiy jihatdan o’rganadi. Moral - ya’ni, odob-ahloq (lotin tilidan olingan bulib , moralitas – umum tan olingan an’analar, kishi bilmas qoidalar manosini anglatadi) - jamiyatda yaxshi va yomon, to’g’ri va noto’g’ri, yaxshilik hamda yomonlik haqidagi qarashlar, shuningdek ushbu qarashlardan kelib chiquvchi yurish turish qoidalari yig’indisidir. Etika, o’z navbatida, odob axloq haqidagi ilmni aks ettiradi. Odoblilik - bu shaxsning ichki holati, tuzilishi bo’lib, u o’zining mustaqil hoxish irodasi va o’z vijdonidan kelib chiqib harakat qilishini bildiradi. Aksariyat hollarda odoblilik moral so’zining sinonimi sifatida qaraladi. Insonning qadr qimmatli yo’nalishlarini o’rganish nafaqat bilishga oid ma’no mazmunga ega, balki ulkan amaliy malakaga ham ega bo’lishga ko’mak beradi. Qadriyatlar - bu: Ijtimoiy aloqalarning maqbul holatidir; Voqea va hodisalarni baholash mezonidir; Maqsadga yo’naltirilgan faoliyat mazmunidir; Jamoaviy o’zaro faoliyatning tartibga soluvchisidir. Shu asnoda, mazkur qadriyatlar insonlarga xos bo’lgani kabi jamiyatga ham yuzaga keluvchi vaziyatlar haqida fikr yuritish, ob’ektiv holatlarni bir butunligini tan olish va baholash, keyinchalik esa, inson yurish turishini tartibga solish maqsadida ushbu holatlar yuzasidan maqbul echimni topishga imkon beradi. 68 Kasbga oid odoblilik - bu ma’lum bir kasb faoliyatida qo’llaniladigan umuminsoniy odob ahloq printsiplar xisoblanadi. Umuminsoniy qadriyatlar, qoida tariqasida, muayyan bir jamiyatga tegishlidir hamda oilada vujudga kelgan urf odat va an’analar, maktabdagi tartib va qoidalar, ijtimoiylashuv jarayon ta’siri natijasida insonda shakllana boshlaydi. Kasbga oid odoblilikning mavjudligi inson mehnat faoliyatining o’ziga chos xususiyatlari bilan bog’liqdir ( mehnatning xususiyatlari va mezonlari, korporativ yo’nalish va hokazo). U yoki bu sohaning mutaxassislari tashkilotlarda bir xil vazifadagi majburiyatlarni amalga oshiradilar. Ushbu faoliyat natijasida ular tomonidan ma’lum bir odob ahloq qoidalari ishlab chiqiladi. Mazkur qoidalar kasbiy vazifalarni hal etishda foydali yordam bera oladi, ularning bilimi esa mutaxassislarning shaxsiy jihatlarini takomillashtirishga imkon yaratadi. Kasbiy qadriyatlar - kasbiy tahlim va amaliy faoliyat bilan yuzaga keladi hamda umuminsoniy, milli, va shaxsiy qadriyatlar kabi tashkilotlar va guruhlarning qadriyatlarini aks ettiradi. Ular kasbiy uyushmaning eng muhim ehtiyojlaridan biri bo’lmish kasbiy vazifalarni hal qilishda konsolidatsiyaga bo’lgan ehtiyojni qoniqtiradilar. Ushbu ehtiyojni qondirishda ideallik o’ziga xos o’rini egallaydi. Ideal — bu faoliyatning eng yuqori cho’qqisini aks ettiruvchi, asosiy baholash mezonining namunasi hisoblanadi. Kasbiy faoliyatda quyidagilar ajratib ko’rsatiladi: Kasbiy xarakteristika oldidagi etik majburiyatning mavjudligi. Masalan, kasbiy manfaatlarni himoya qilish, uning bir butunligi va obro’sini asrash, etika qoidalarini bajarish, o’z kasbiga bo’lgan muxabbat, har bir qilayotgan ishiga vijdonan yondoshish, kasbiy vazifalarni bajarish jarayonida ijodkorlikni namoyon qilish, simvollik, kasbiy tartib taomillar. Shaxsni rivojlantirishga qaratilgan etik normalar, mutaxassisning o’z shaxsiy xislatlarini namoyon qilishi hamda o’z o’zini kamolotga etkazishi, kasbiy 69 faoliyatda yuqori malakaga erishish. Ma’lum bir faoliyat doirasidagi madaniyatning yuqori darajada rivojlanganligi kasbiy mahorat bo’lib hisoblanadi. Muayyan bir sohada kasbiy qadriyatlar va qimmatliklarning mavjudligi hamda amalda ishlab turishi uning ishchilari uchun uning majburiyatlari bilan bog’liq ko’pgina kasbiy holatlarni anglab etishga va ularni amaldagi qadriyatlar tizimi bilan o’zaro munosabatini aniqlashga imkon beradi. Yüklə 2,51 Mb. Dostları ilə paylaş:
|