Davlatiy moliya

23-mavzu. Asosiy va aylanma kapital doiraviy aylanishning moliyaviy 
jihatlari 
Asosiy kapital doiraviy aylanishining mohiyati, tarkibiy tuzilmasi va 
samaradorligi. Mehnat va mahsulotni yaratish jarayonida asosiy kapitalning 
namoyon bo’lish shakllari. Asosiy kapitalning doiraviy aylanishi va unga tegishli 
bo’lgan qiymatning uch funksional shakllari. Iqtisodiy mo’ljallanganligiga ko’ra 
asosiy fondlarning tarkibi. Asosiy ishlab chiqarish fondlari. Asosiy ishlab chiqarish 
fondlarining tarkibiy tuzilmasi. Amortizatsiya ajratmalarini hisoblashning asosiy 
metodlari va ularning o’ziga xos bo’lgan xususiyatlari. Asosiy fondlarni 
shakllantirish uchun jalb qilinadigan pul mablag’larining manbalari. Asosiy 
kapitalning doiraviy aylanishi jarayonida ishtirok etadigan moliyaviy resurslardan 
foydalanishning samaradorligi. Asosiy kapitaldan samarali foydalanishni baholashda 
XYS moliya-xo’jalik faoliyatining natijaliligini ochib beruvchi umumiy moliyaviy-
iqtisodiy ko’rsatkichlar. Ishlab chiqarishning umumiy rentabelligi ko’rsatkichi. Fond 
qaytimi va fond sig’imi ko’rsatkichlari. Aylanma kapital: mazmuni, tarkibiy 
tuzilmasi va foydalanish samaradorligi. Aylanma kapitalning bir necha asosiy 
guruhlarga klassifikatsiya qilinishi. Aylanma kapitalning funksiyalari va ularni 
amalga oshirish shakllari. Aylanma kapitalning tarkibiy tuzilmasi. Aylanma 
kapitalning foydalanish samaradorligini xarakterlovchi umumlashtiruvchi 
ko’rsatkichlar. Sof aylanma kapital. Bozor iqtisodiyoti sharoitida aylanma kapitaldan 
foydalanishning samaradorligiga ta’sir etuvchi omillar.
24-mavzu. Xo’jalik yurituvchi subyektlarning ishlab chiqarish 
chiqimlari, foydasi va rentabelligi 
XYSlarning 
xarajatlari: 
mohiyati, 
tarkibi, 
klassifikatsiyalanishi 
va 
samaradorligini baholash.
“
Ishlab chiqarish xarajatlari” va “ishlab chiqarish 
chiqimlari” tushunchalari. Ularning farqli jihatlari. Ishlab chiqarish chiqimlarining 
guruhlanishi. Aniq yoki amaldagi, haqiqatdagi chiqimlar. Aniq bo’lmagan, 

---

811 
almashgan chiqimlar yoki qo’ldan boy berilgan, qo’ldan chiqarilgan imkoniyatlar 
chiqimlari. Iqtisodiy elementlariga ko’ra xarajatlarni guruhlarga ajratish va ularning 
tarkibi. Kalkulyatsiya moddalari bo’yicha xarajatlarning bo’linishi. To’g’ri 
(bevosita) xarajatlar va egri (bilvosita) xarajatlarning o’ziga xos bo’lgan 
xususiyatlari. Davlat tomonidan tartibga solinish darajasiga qarab xarajatlarning 
bo’linishi. Chiqimlarni kamaytirishning asosiy yo’llari.