Modernization of the Curricula in sphere of smart building engineering Green Building (greb)

Umumiy 
tushuncha 
va 
tavsifi. 
Elektr 
qurilmalarida qo’llanib kelayotgan himoya choralari 
shartli ravishda ikki guruhga bo’linishi mumkin: 
elektr 
qurilmalarni 
meyori 
ish 
sharoitlariga 
havfsizligini ta’minlash va avariya holatidagi 
sharoitlarini havfsizligini taminlash. 
Meyoriy ish sharoitlarida
havfsizlikni taminlash 
choralari quyidagicha: 
- izolyatsiya, tok o’tkazuvchi qismlarni oldiga 
to’siqlar o’rnatish; 
- havfsizlik blokirovkalarni qo’llash; 
- orentasiyani ta’minlash; 
- elektr tarmoqlarni yerdan izolyatsiyalash; 
- yerga ulanib qolgan tokni hajm qismini 
kompensatsiyalash; 

---

- himoyalovchi qisqa tutashuv tashkil qilish; 
- kichik kuchlanishni qo’llash; 
- izolyatsiyalangan maydonchalarni qo’llash; 
- potensiallarni tenglashtirish. 
Avariya sharoitida
(izolyatsiya lat olgan sababli 
tok yurmaydigan qismlarga kuchlanishni o’tib ketishi) 
ishlab 
turgan 
elektr 
qurilmani 
havfsizligini 
ta’minlashda quyidagi choralar qo’llaniladi: 
- himoyalovchi yerga ulash (zazemleniya); 
- nollanish (zanuleniya); 
- himoyalovchi o’chirish; 
- ikki qavatli izolyatsiyani qo’llash; 
- ish joyini izolyatsiyalash; 
- baland kuchlanishdan past kuchlanishga 
o’tishida himoya choralrini qo’llash. 
Elektr qurilmalarni turlariga, oziqa manbai 
sharoitlariga (kuchlanish qiymatlari, neytral holati) va 
ishlatish sharoitlariga (atrof muhit) qarab havfsizlik 
taminlashida jamlanganlik choralari qo’llaniladi. 

---

Elektr izolyatsiya
bu dielektrik qatlami (tok 
o’tkazmaydigan 
qatlam), 
yoki 
dielektrkdan 
tayyorlangan 
uskunani 
izolyatsiyasi, 
yoki 
tok 
o’tkazuvchi elementlarni boshqa qismlardan ajratilib 
qo’yish. 
Elektr uskunalarida quyidagi izolyatsiya turlari 
qo’llaniladi: 
-ishchi izolyatsiya elektr qurilmalarini tok 
o’tuvchi qismlaridagi havfsizligini ta’minlovchi elektr 
izolyatsiyasi; 
-qo’shimcha izolyatsiya-ishchi izolyatsiyani lat 
olishi havfi bo’lsa, elektr qurilmani himoyalash uchun 
qo’llaniladigan qo’shimcha izolyatsiyasi;
-ikki qavatli izolyatsiya ishchi va qo’shimcha 
izolyatsiyalardan tashkil topgan izolyatsiya; 
-puhtalangan 
izolyatsiya 
ikki 
qavatli 
izolyatsiyani darajasiga ega bo’lgan, yahsxilangan 
ishchi izolyatsiyasi. 
Izolyatsiyani elektr sxemasi uchta parallel 
ulangan shohchalaridan iborat. 

---

Birinchi shoxchada - kondetsatordan (C1) iborat. 
Dielektrik izolyasiyasini o’tkazuvchanligini hajmi 
bilan tavsiflanadi va geometrik o’lchamlari bilan 
aniqlanadigan. Kuchlanish paydo bo’lishi bilan 
kondetsator zaryadiga teng bo’lgan, dielektik 
polyarizasiya tok hоsil bo’ladi. Undan o’tayotgan tok 
impuls hosiyat ega bo’lib - tezkor polyarizatsiya toki ( 
i b.pol ) deb ataladi. 
Ikkinchi 
shoxchada-ketma-ket 
ulangan 
kondensator 
(C2) 
bilan 
faol 
qarshiligi 
(R2) 
joylashgan. Bu shoxcha polyarizasiya jarayonini asta-
sekin o’tish bilan tavsiflanadi. Kondensator (C2) 
izolyasiyani tuzilishi va dielektrik hususiyatlariga 
bog’liq. Kondensator (C2) vaqt-vaqti bilan o’qlanib 
(zaryadkalanib) turadi va shu vaqt zanjirni doimiy 
vaqti (t=R2C2) bilan aniqlanadi. O’qlanish vaqti 
ko’paygan sari shunchalik qarshilikni (R2) qiymati 
katta bo’ladi, ya’ni dielektirik xossalarini sifati yahshi 
bo’ladi. Shu shohchadan o’tayotgan tok polyarizatsiya 

---

toki deb ataladi va vaqt o’tishi bilan sekin kamayib 
boradi. 
Tezkor 
polyarizatsiya 
tok 
bilan 
sekin 
polyarizatsiya tokini qo’shimchasini,