Buxoro davlat universiteti qodirova saodat abduraximovna

Sinfdan tashqari ishlar nima? 
Boshlangʻich sinf ona tili darslarida sinfdan tashqari ish 
deganda nima tushuniladi? 

---

129 
bilimlarni izchil amalga oshirishga intilish va bu bilimlarni mustaqil 
toʻldira borish, ularni amalda qoʻllay olish malakasini tarbiyalashdan 
iborat.
 
Boshlangʻich sinflarda sinfdan tashqari ishlarni asosiy maqsadi - 
oʻquvchilarda fanga qiziqishni rivojlantirish, darsda olingan bilimlarni 
toʻldiruvchi va chuqurlashtiruvchi ona tilidan bilim, koʻnikma va 
malakalarni shakllantirishdan iborat. Boshlangʻich sinflarda ona tilidan 
“sinfdan tashqari ish” deyilganda oʻquvchilarning oʻqituvchi 
rahbarligida darsdan tashqari vaqtda tashkil qilingan, dastur bilan 
bogʻliq boʻlgan material asosida ixtiyoriylik tamoyiliga asoslangan 
mashgʻulotlar tushuniladi.
Sinfdan tashqari ishlar oʻquv dasturi bilan chambarchas bogʻliq 
boʻlib, unda koʻzda tutilgan maqsad va vazifalarni amalga oshirishda 
yaqindan yordam beradi. Buning uchun oʻquvchilarda izlanuvchanlik 
va ijodkorlik darajasiga koʻtarish talab qilinadi. Sinfdan tashqari ishlar 
darslarining xususiyatlari, birinchidan, sinfdan tashqari ishlar 
tizimining bosqichlari bilan, ikkinchidan, oʻquv vazifalari va dastur 
bilan, uchinchidan, oldinga qoʻyilgan tarbiyaviy vazifalar bilan, 
toʻrtinchidan, oʻquvchilaming qiziqishlari bilan belgilanadi. 
Sinfdan tashqari ishlarni ikki turini farqlash mumkin. Uning 
birinchi turiga rejadagi materiallarni oʻzlashtirishda orqada qoladigan 
bolalar bilan ishlash tushunilsa, ikkinchi turi esa ona tilini oʻrganishga 
qiziquvchi bolalar bilan oʻtkaziladigan mashgʻulotlar kiradi.
 
Ma’lumki, birinchi turdagi mashgʻulotlar hozirgi kunda mamla-
katimizning barcha mamlakatlarida mavjud. Bunday mashgʻulotlarni 
bilimlar darajasi bir-biriga yaqin 3-4 oʻquvchidan iborat kichik 
guruhlarda haftada 1-2 marta oʻtkazish mumkin.
 
• - ona tili darslarida olgan bilim, koʻnikma va
malakalarini
takomillashtirish,
ona
tilining
fonetika, grammatika, morfemika, sintaksiz, soʻz
birikmasi, soʻz, gap kabi tushunchalari bilan
yaqindan tanishish, muntazam ravishda ona tiliga
muhabbatni uygʻotish va uni amalda toʻgʻri qoʻllay
oladigan ongli komil insonni tarbiyalashdir.
Sinfdan 
tashqari 
ishlarning 
maqsadi 

---

130 
Odatda sinfdan tashqari ishlar deyilganda koʻproq ikkinchi turdagi 
mashgʻulotlar nazarda tutiladi va ular asosan oʻz oldiga quyidagi 
maqsadlarni qoʻyadi: oʻquvchilarda ona tiliga va uning tatbiqlariga 
qiziqish uygʻotish, oʻquvchilarning ona tilidan reja boʻyicha olgan 
bilimlarini kengaytirish, oʻquvchilarda ilmiy tekshirish xarakteridagi 
malakalarini oshirish, ilmiy-ommabop adabiyotlar bilan ishlashga 
oʻrgatish, oʻquvchilarda tilshunos olimlar va tarixiy materiallar haqida 
tasavvurlarini kengaytirishdan iborat. Bu maqsadlarning bir qismi 
darsda amalga oshiriladi, ammo dars vaqti chegaralanganligi tufayli 
qolgan qismini sinfdan tashqari ishlarda amalga oshiriladi.
 
Maktablarda 1959-yildan boshlab maxsus sinfdan tashqari ishlar 
darslari tashkil etilgan. Sinfdan tashqari ishlar 1-2-sinfda haftada 1 
marta, 3-4-sinfda 2 haftada 1 marta oʻtkaziladi. Savod oʻrgatish 
jarayonida esa haftadagi oxirgi alifbe darsining 17-20 daqiqasi 
ajratiladi.