Termiz davlat universiteti metrologiya, standartlashtirish va sertifikatlashtirish asoslari

 
Sifat xalqasi modeli 
1.
Marketing, mahsulotning bozorgirligini o‘rganish, izlanish olib borish 
2.
Loyihalash va texnik talablarni ishlab chiqish 
3.
Moddiy texnik ta’minot 
4.
Texnologik jarayonni tayyorlash va ishlab chiqish 
5.
Mahsulotni ishlab chiqarish 
6.
Mahsulotni sinash va nazorat qilish 
7.
Mahsulotni qadoqlash (upakovka) va saqlash 
8.
Mahsulotni taqsimlash va sotish 
9.
Montaj va ekspluatatsiya qilish 
10.
Xizmat qilishda texnik yordam ko‘rsatish 
11.
Chiqindilarni qayta ishlash, utilizatsiya qilish. 
Mahsulot sifatining tashkil topishi, uning hamma hayotiy bosqichlarida: 
tadqiqot va loyihalash ishlarida; ishlab chiqarishda; muomalada; iste’molda yoki 
ishlatishida namoyon bo‘ladi. 
Tadqiqot va loyihalash ishlari mahsulotning sifatini oshirilishida 
belgilovchi o‘rinni egallaydi. Bu bosqich sifatni tashkil topishining boshlanishi 
hisoblanib, bunga ilmiy-texnika taraqqiyotining qo‘llanishi natijasida hamda 
meyoriy hujjatlarni mahsulot ishlab chiqarish uchun uni muomalada, iste’molga 
yoki ishlatilishiga belgilangan iqtisodiy ko‘rsatkichlariga rioya qilgan holda 
tayyorlash natijasida erishiladi. Bu bosqichda quyidagi tadbirlar amalga 
oshiriladi: 

andozalar, sifat ko‘rsatkichlariga ega bo‘lgan namunalarga yo‘naltirilgan 
ilmiy-tadqiqot, tajriba-konstruktorlik va boshqa ishlarni bajarish; 

---

209 

meyoriy hujjatlarni ishlab chiqish va joriy qilish; 

standartlarga rioya qilinishida o‘z-o‘zini nazorat qilishini 

amalga oshirish; 

mahsulot sifatining darajasini istiqbollash va meyorlash; 

mahsulot sifatini rejalangan darajasiga erishish, turli usullarni tayyorlash 
choralarini joriy qilish, sinash va nazoratga yo‘naltirilgan konstruktorlik va 
texnologik tadbirlarni ishlab chiqish; 

bizda va xorijda chiqarilayotgan shu xildagi mahsulot sifati haqidagi 
axborotni tahlil qilish; 

mahsulot sifatining ko‘rsatkichlarini va shuningdek sifat darajasini 
baholashni tasniflash va aniqlash. 
Mahsulot sifatini boshqarish tizimlari ishlab chiqish bosqichida texnikaviy 
darajani rivojlanishini doimo yuqori sur’atlarda bo‘lishini ta’minlaydi. 
Murakkab va mas’uliyatli buyumlar uchun ishlab chiqishda sifatni 
boshqarish jarayonida maxsus ish rejalari tuziladi. Maxsus konstruktorlik ilmiy-
tadqiqot yoki loyihalash institutlarida, sanoat korxonalarida konstruktorlik 
texnologik bo‘lim (byuro) larda yangi mahsulot namunalarini ishlab chiqish 
mumkin. Bunda asosiy e’tibor ushbu buyum namunasi haqiqatdan yangi 
bo‘lishligiga yoki ishlab chiqarishdagi buyumlarni takomillashganligiga 
qaratiladi.
Mahsulotni ishlab chiqarishga tayyorlash bosqichida optimal texnologik 
jarayonlarni tanlash qiyin va u ma’suliyatli vazifa, chunki bu bosqichda doimiy 
texnologiyaning 
qiyinlashishi 
hamda 
ishlab 
chiqarishning 
iqtisodiy 
ko‘rsatkichlarini yaxshilash zaruriyati bo‘ladi. Tayyorlash bosqichida mahsulot 
sifatini oshirish korxonaning asosiy vazifalaridan biri hisoblanadi. 
Mahsulotni ishlab chiqarish bosqichida esa quyidagi tadbirlar amalga 
oshirilishi mo‘ljallanadi: 

mahsulotni bevosita tayyorlash; 

uskunalarning, jihozlarning, nazorat o‘lchash texnikasining sifatini kerakli 
darajada bo‘lishini ta’minlash va nazorat qilish; 

mahsulot sifatini oshirish, yaroqsizlikni oldini olish, meyoriy hujjatlarga 
mos kelmaydigan mahsulot ishlab chiqarish sabablarini bartaraf qilish 
tadbirlarini tayyorlash va amalga oshirish; 

meyoriy hujjatlarni joriy qilish va ularga qat’iy rioya qilish; 

korxonaga 
tushayotgan 
xom 
ashyoning, 
materiallarning, 
yarimfabrikatlarning komplektlanuvchi buyumlarning kirishdagi nazoratini 
o‘rnatish; 

chiqarilayotgan mahsulotning ish bajarishdagi, qabuldagi va sinashdagi 
nazoratini o‘rnatish; 

tekshiruvchan nazoratga, meyoriy hujjatlarga rioya qilish; 

ishlatilish bosqichidagi mahsulotning sifati haqidagi axborotni yig‘ish va 
to‘plash, uning yaroqsizligini, u haqidagi shikoyatlarni hisobga olish va tahlil 
qilish; 

---

210 

xom ashyo, materiallar, yarimfabrikatlar, komplektlanuvchi buyumlarni va 
tayyor mahsulotni omborlarda, korxona ichidagi transportlarda meyoriy 
hujjatlarning talablariga binoan olib yurilishini ta’minlash va nazorat qilish; 

belgilangan sifat darajasidagi mahsulotni chiqazishda korxonaning 
xodimlarini moddiy va ma’naviy rag‘batlantirish. 
Ishlab chiqarish birlashmalarida, korxonalarda ishlab chiqarish bosqichida 
qo‘yilgan maqsadlarga va vazifalarga erishishda mahsulot sifatini boshqarish 
tizimlari ta’minlaydi.