omillari va rivojlanish bosqichlari
G loballashU v tushunchasi yagona xalqaro iqtisodiy, huquqiy va
m ad an iy -ax b o fo t m akoni shakllanishini anglatadi. G loballashuv
jaray o n i iq tiso d iy d o irad an chiqqan holda jam iy at hayotining b a r
cha asosiy solialarig a sezilarli darajada t a ’sir ko‘rsatadi. Bu ja -
23
rayon X X asr oxiri XXI asr boshida ja h o n iqtisodiyotida alohida
rol o ‘ynab, xalqaro iqtisodiy va siyosiy m unosabatlarning yangi
tizim i shakllanishiga kuchli tu rtk i berdi.
B irinchidan, globallashuv m am lakatlar o ‘rtasidagi iqtisodiy
m asofani qisqartiruvchi aloqa vositalari va tran sp o rt sohasida
ilm iy-texnik taraqqiyotning jadallashuvini, xalqaro m ehnat taqsi-
m otining chuqurlashuvini ham da dunyo rivojlanishining obyektiv
o m illarini yuzaga keltiradi. Bu holat, dunyoning istalgan nuqta-
sidan zaru r axborotni xohlagan vaqtda olish va tezda qaror qa-
bul qilishga im kon beradi, telekom m unikatsiyaning zam onaviy
tizim lari kapitalni xalqaro investitsiyalashni am alga osh irish ni
yengillashtiradi. D unyoning axborot integratsiyalashuvi sha-
roitlarida xo‘jalik yu ritishning xorijiy tajribasini o'zlashtirish va
texnologiyalarni oMkazish birm uncha tezlashadi.
G loballashuvning ikkinchi manbasi — proteksionizm siyosa-
tini cheklashga sabab bo‘luvchi va jahon savdosini erkin qiluvchi
savdoning liberallashuvi ham da iqtisodiy liberizatsiyaning boshqa
shakllaridir. B uning natijasida turli xil savdo tariflari jiddiy ravishda
pasaydi, tovarlar va xizm atlar savdosidagi boshqa ko‘plab to ‘siqlar
b arta raf etildi. Boshqa liberizatsiya tadbirlari ishlab chiqarishning
qolgan om illari va kapital harakati kuchayishiga olib keldi.
B aynalm inallashuv jaray o n in in g uch inchi m anbasi va global
lashuvning asosiy m anbalaridan biri transm illiylashuv hodisasi
b o ‘ldi. U shbu holatda transm illiy kom paniyalar yetakchi kuch
sifatida nam oyon bo‘Iadi va ular bir vaqtning o ‘zida b ay n alm in al
lashuv jaray on ining asosiy ishtirokchilari hisoblanadi.
G loballashuv jarayoni barcha m am lak atlar iqtisodiyotida ku-
zatilm oqda. U shbu jarayon m ahsulotlar ishlab chiqarish, x iz
m atlar ko‘rsatish, ishchi kuchlaridan foydalanish, investitsiya
va texnologiyalarni bir m am lak atd an boshqalariga tarqalishiga
ta ’sir ko‘rsatm oqda. B ularning barchasi pirovardida ishlab ch iq a
rishning sam aradorligi, m ehnat unum dorligi va raqobatbardosh-
lik n in g o shishida nam oyon bo‘ladi. A ynan globallashuv jarayoni
xalqaro raqobatlashuvning kuchayishiga olib keldi.
24
|