“slayd”
orqali tushuntiriladi.
Sifatlar ikki xil usul bilan yasaladi:
So`zga so`z
qo`shish
orqali
Sifatlarning
yashlishi
Ravish+ot =
kamhosil yer
Ravish+fe’l=
ertapishar
o`rik
Son+chi =
yoqvayron
Ot+fe’l=
tinchliksevar
Ot+ot=
sheryurak
Sifat+ot=
sofdil
Slaydga – gulli mato, tadbirkor kishi, serhasham uy, g‘amxo‘r qiz
suhbatlashayotgan holati tasvirlanadi.
O‘sha rasmlarga so‘z yasovchi qo‘shimchalar qo‘shilib, sifat hosil qilinishi
tushuntiriladi. Masalan: mato, tadbirkor kishi, serhasham uy, g‘amxo‘r so‘zlari
tasnif qilinadi. So‘z yasovchi qo‘shimchala
r
ning vazifasi, asosga qo‘shilib, sifat
hosil qilishi boshqa so‘z turkumlaridan sifatlarning yasalishi tushuntiriladi.
Sifatlarning
qo`shimchlar
qo`shish
orqali yaslishi
Ot+Dor=
( hosildor)
Ot+li=Chiroyli
No+ sifat=
noto`g`ri
Son+chi=
ikkichi
Modal +li =
kerakli
Ravish+chil=
kamchil
Fe’l+choq=
erinchoq
Fe’l+iq=yopiq
Shu o‘rinda shakldosh, ma’nodosh, zid ma’noli qo‘shimchalar haqida ham
ma’lumot
berib
o‘tiladi.
(Omonim) shakldosh
qo`shimchasi
-ma
Fe’ldan sifat yasaydi
(qo`shma, terma,
ko`chma)
Fe’ldan ot yasaydi
(O`sma, tortma)
Lug`aviy shakl
yasovchi qo`shimcha
(kelma)
(Sinonim) ma’nodosh
qo`shimchalar
-li, -dor
Aybli, aybdor
Mazmunli,
mazmundor
Jarangli,
jarangdor
(Antonim) zid ma’noli
qo`shimchalar
-li, -siz
Mazmunli, mazmunsiz
Jarangli, jarangsiz
Ko`rimli, ko`rimsiz
BILIB OLING.
Sifatlar tarkibiga ko‘ra tub va yasama sifatlarga bo‘linadi.
Tarkibiy qismlarga bo‘linmaydigan sifatlar tub sifatlar, asos va so‘z yasovchi
qismdan iborat bo‘lgan sifatlar esa yasama sifatlar hisoblanadi. Yasama sifatlar
asosga qo‘shimchalar qo‘shish yoki so‘z qo‘shish yo‘li bilan hosil qilinadi.
Yangi mavzuni mustahkamlash uchun “328-mashq” yozma bajariladi. To‘g‘ri
va xatosiz bajargan o‘zuvchilar rag‘batlantiriladilar. O‘zlashtirishga qiynalgan
o‘quvchilar o‘qituvchining diqqat markazida bo‘ladi. Ularga individual yordam
ko‘rsatiladi. O‘quvchilar qo‘llarida oldindan tayyorlangan quyidagi:
Yasama Tub
sifat sifat
Shaklidagi ko‘rsatkichlar bo‘ladi. O‘qituvchi tomonidan aralash o‘qilgan
sifatlarni
(katta, shirin, shiroyli, odobli, guldor, sariq, oq, serdaromand, qizil,
bezarar, shinam, yaxshi, basavlat, nodon, unumsiz, sho‘x, vijdonsiz, tetik,
ziyrak, sirdosh, shaxsiy, oddiy, zulmkor, achchiq)
tezlikda tub yoki yasama
sifatlarga ajratilib qaysi sifatga oid ekanligini qo‘lidagi ko‘rsatkichlar orqali
ko‘rsatib boradilar. Yuqoridagi ko‘rsatkichlar orqali ajratib beradilar. Bu o‘yin ham
o‘qituvchi tomonidan ziyraklik bilan kuzatib boriladi. Faol qatnashgan o‘quvchilar
rag‘batlantiriladi. O‘zlashtirishga qiynalayotgan o‘quvchilar ham o‘qituvchi
nazaridan chetda qolmasligi kerak. 3-4 martagacha xato qilgan o‘quvchiga
qo‘shimcha topshiriq – tarqatma materiallar beriladi. Ballar yig‘ilib, g‘olib guruh
e’lon qilinadi. Dars so‘ngida o‘quvchilar bahosi eshittiriladi. Shundan so‘ng
muammoli vaziyat o‘quvchilar bilan birgalikda hal qilinadi, demak, yozuv taxtasi
chetiga yopishtirilgan so‘z yasovchi qo‘shimchalar sifat so‘z turkumiga oid
ekanligini o‘quvchilar o‘zlari xulosalab beradi va ajratilgan so‘z yasovchi
qo‘shimchalar tepasiga
Dostları ilə paylaş: |