R. I. G im u s h, F. M. M a t m u r o d o V

Investitsiya samaradorlik koeffitsienti. 
Yana bir investitsiya loyihalarini 
baholash usuli — bu investitsiya sam aradorlik koeffitsientini hisoblash
56

---

usulidir (investitsiya buxgalter rentabelligi). Bu koeffitsient yillik o ‘rtacha 
fo y d a n i in v e s tits iy a o ‘rta c h a q im m a ti b o 'I is h i o rq a ii to p iia d i. Bu 
k o e ffitsie n tn i h iso b la sh d a o 'r ta yillik s o f fo y d a (b a la n s foyda b u d jet 
ajra tm a la ri) va investitsiya o 'rta c h a qiym ati u n in g b o sh la n g ‘ich ishlab 
chiqarish qiy m atining yarim idan foydalanadi. O lingan q iym atni um um iy
kapital sam arad orlik koeffitsienti bilan taqqoslab k o ‘rish e ’tiborga m olik.
0 ‘rtach a yillik so f foyda
Investitsiya sam aradorligi koef. = -------------------------------------------------
Investitsiyalar yig‘indisi+ 
Asosiy fondlarn i qoldiq bahosi
T, 
. | 
, ... 
U m um iy s o f foyda
K apital sam aradorlik = ------------------------- - -------- -------------------------
U m um iy kiritilgan vositalar yig'indisi
Q o‘shilgan mablag‘ umumiy summasi. 
Bu u su ln in g soddaligi ham
q o ‘llanishga qulaydir, lekin bu usul ham o ‘ziga xos kam chilikka ega, bun- 
da vaqt om ilini hisobga olinm aydi. M asalan: bir xil o ‘rtacha yillik foyda­
ni, h a q iq a td a esa bu foyda yillar m obaynida o ‘zgarib boradi. M a ’lum
darajada, birinchi ikkita usulning kam chiliklari pul oqim larni diskontlash 
tam oiliga asoslangan usullarni qisqartirilishiga olib keladi. Jah o n am ali- 
y otida b ir n ec h a bunday usullar m avjud, ularning m ohiyati investitsiya 
um um iy qiym atini kelajak tushum lar qim m ati bilan taqqoslashdan iborat. 
B ir q ato r yillar m obaynida investitsiyalar m a’lum yillik darom ad beradi, 
bular m os ravishda R l, R2, R3, R4, . . . Rn bilan belgilanadi. Lekin davr 
o ‘tishi bilan pulning to ‘!ov qim m atini o ‘zgartirish, investitsiyadan kelgan 
foyda, to ‘g‘rirog‘i pul tushum larini olidingi va keyingi davrga nisbatan to ‘lov 
qobiliyati farqlanishi turadi. Korxona uchun u larning davrlarga mos ra­
vishda nisbatini k o ‘rib chiqish e ’tiborga m olik. Vaqtga nisbatan pul oqim - 
larini baholash tam oyillari quyidagidan iborat:
— 
P davr mobaynida i % keltiruvchi bugungi kundagi pul mablag‘laming 
miqdori (qimmatining), kelajakdagi qiymati quyidagi formula bilan hisoblanadi:
K elajak qiym ati = Am aldagi narx • (1 + i) * 5n
H ozirgi qiym at — m a ’lum davr m obaynida i % keltiradigan.
Kelajakdagi to io v la rn in g bugungi qim m ati quyidagicha aniqlanadi.
Kelajak narxi
H ozirgi kundagi qiym at = -------- ---———-------------------
(i+ r)* 5K
Pk va Rk к yilda, r % keltiruvchi yillik d aro m a d va diskont darom ad.
57

---