Vazirligi z. M. Bobur nomidagi andijon davlat universiteti
Yüklə 0,86 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Umumiy tahlili Muloqotchanlik darajasi ancha past (30 balldan 32 ballgacha) darajasini izohlab turibdi. Bu tipdagi o‘smirlarning muloqotchanlik darajasi ancha pastligi juda ham jiddiy muammo. Chunki bundan avvalo o‘zlari aziyat chekadilar. Biroq bunday hollarni yaqinlariga ham oson tutib bo‘lmaydi. Eng asosiysi hamkorlikdagi faoliyatni talab qiluvchi ishlarni ularga ishonib toshpirib bo‘lmaydi. Bunday o‘smirlarda muloqotchanroq bo‘lishga, o‘zlarini boshqarishga harakat qilishlariga ko‘maklashish lozim. Yolg’izlanishni yaxshi ko‘rish (25 balldan 29 ballgacha) darajasini izohlab turibdi. Mazkur tipdagi o‘smirlar yolg’izlanishni yaxshi ko‘radilar, shuning uchun ham ularning do‘stlari kam. Notanish odamlar bilan tanishish, notanish joylarga borish zarurati ularning halovatini buzadi. Bu xususiyatlarini o‘zlari ham biladi va o‘z-o‘zidan norozi bo‘ladi. Lekin faqat norozilik bilan cheklanmasdan — xarakterni ham o‘zgartirishga erishishlari o‘zlarining qo‘lida ekanliklarini tushuntirishshart. Eslatib ko‘ring: birorta ishga qiziqib ketganlarida ancha muloqotchang bo‘lib qolgan-ku! Ma’lum darajada muloqotchanlik (19 balldan 24 ballgacha) darajasini izohlab turibdi. Bu tipdagi o‘smirlarga xos bo‘lgan xususiyatlar deb quyidagilarni izohlashimiz mumkin: ma’lum darajada muloqotchan va notanish vaziyatda o‘zini yo‘qotib qo‘ymaydi, yangi muammolar esa ularni qo‘rqitmaydi, ammo notanishshaxslar bilan muloqot qilishda ancha ehtiyotkorlik bilan yondoshadi va bahs - munozaralarga bajonidil qo‘shilmaydilar. Ba’zida gaplarida asossiz kinoya - 82 kesatiq so‘zlar ko‘payib ketishi mumkinligini inobatga olgan holda munosabatga kirishish maqsadga muvofiq bo‘ladi. Yetarlicha muloqotchanlik (14 balldan 18 ballgacha) darajasini izohlab turibdi. Bunday o‘smirlar yetarlicha muloqotchan, qiziquvchan, suhbatdoshi qiziq narsalar haqida gapirganda, uni diqqat bilan tinglaydi. Muloqotda ancha sabrli, o‘z nuqtai nazarini hissiyotga berilmay himoya qila oladi. Notanish odamlar bilan suhbatlashishga to‘g‘ri kelganida, bezovta bo‘lmaydi, ayni paytda shovqin-suronli davralarni yoqtirmaydi, birovning bachkana qiliqlari va ko‘p gapirishi boshqalarning g‘ashiga tegishi mumkin. Muloqotchanlik, ba’zida me’yoridan ortiq (9 balldan 13 ballgacha) darajada deb topildi. Bunday vaziyatda o‘smir juda muloqotchan (ba’zida me’yoridan ortiq), qiziquvchan, gapdon,har xil masalalar bo‘yicha o‘z fikrini bildirishni yaxshi ko‘radigan, bu esa ba’zida atrofdagilarni g‘ashiga tegishi ham mumkin. Notanish odamlar bilan bajonidil tanishadilar va odamlarning diqqat markazida bo‘lishni yoqtirishadi. Hechkimningiltimosiniyerda qoldirmaydi,lekin berilgan hamma va’dalarni ham bajara olmasligi mumkin.Ba’zida jaxl ustida qattiq gapirib yuboradilar, biroq tezda jahlidan tushadi.Jiddiy muammolar bilan to‘qnash kelganlarida ularda sabr- toqat yetishmaydi, ammo xohlasa hech qanday muammo oldida taslim bo‘lmasliklari mumkin. Muloqotchanlik, juda me’yoridan ortiq (4 balldan 8 ballgacha) darajasini izohlab turibdi. Ushbu tipdagi o‘smirlarda muloqotchanlik me’yoridan ortiq bo‘lganligi uchun gaplari ichiga sig‘maydi. Har xil bahs-munozara, tortishuvlarda qatnashishni xushko‘radilar lekin jiddiy mavzular ularni zeriktirib qo‘yishi mumkin. Biror masala bo‘yicha to‘liq tasavvurga ega bo‘lmasa ham, ushbu masala yuzasidan so‘zga chiqishga tayyordirlar. Hamma joyda o‘zlarini erkin his etishlari har qanday ishga kirishib ketaverishlari hamma har doim ham uni oxirigacha yetkazmasliklari oqibatida yon-atrofdagilar unga biroz xavotir va shubha bilan 83 qaraydilar. O‘smirlarning bu kabi negativ xususiyatlarini bartaraf etishlari maqsadga muvofiq bo‘lar edi. Me’yoridan ortiq muloqotchanlik (3 va undan kam ball) darajasi aniqlandi. Ushbu o‘smirlarning muloqotchanlik darajasi me’yordan ortiq. Juda sergap, o‘zlariga aloqasi bo‘lmagan ishlarga aralashaveradi, hal etishga qurbi yetmaydigan muammolarni bartaraf etishga kirishaveradi, ixtiyoriy yoki ixtiyorsiz ravishda har xil nizolarning kelib chiqishiga sababchi bo‘lib qoladi. Ancha xafalanuvchan, jazavaga moyil bo‘lganligi uchun ularning zimmasiga jiddiy ishlarni yuklab bo‘lmaydi. Bunday o‘smirlarga xarakterini o‘zgartirish ustida ishlashlari tavsiya etiladi. Avvalo, sabr-toqatni, vazminlik va bosiqlikni tarbiyalash, boshqalarga hurmat ko‘zi bilan qarashni o‘rganish, eng muhimi o‘z sog‘lig‘i haqida qayg‘urishga harakat qilinmas ekan, bunday hayot tarzining oqibatlari jiddiy bo‘lishi mumkin. . “Yolg’izlikni subyektiv his qilishni o‘rganish metodikasi” tahlili “Yolg’izlikni subyektiv his qilishni o‘rganish metodikasi” (Yolg’izlikni o‘lchashning modifikatsiyalashtirilgan shkalasi). Bu metodikani o‘tkazishdan oldin biz sinaluvchilarga quyidagicha yo‘riqnoma beradik: “Quyida berilgan holatlarni qanchalik tez – tez his etishingizni ko‘rsating. Buning uchun “hech qachon”, “kamdan - kam”, “ba’zida”, “tez - tez”, javoblarida biriga to‘g‘ri keluvchi ballni doira ichiga olib qo‘ying”. (1- ilova) Shkalaning umumiy bali barcha fikrlarga bildirlgan javoblar uchun to‘plangan ballar qo‘shib chiqishyo‘li bilan aniqlanadi. Yolg’izlikning maksimal ko‘rsatkichi 80 ball. 1-daraja – yolg’izlik hissining yuqori darajasi, omillarning kamida bittasi bo‘yicha yolg’izlik hissining o‘ta kuchayib ketganligi ( 54 – 80 ball), 84 2-daraja – yolg’izlik hissining o‘rta darajasi, individ ijtimoiy – psixologik aloqalarining kamligini kompensatsiyalashga va yolg’izlik hissini susaytirishga qodirligi ( 28 – 53 ball), 3-daraja–yolg’izlik hissining past darajasi, og‘ir yolg’izlik hissining yo‘qligi ( 0 – 27 ball). Natijalar sifat jihatidan tahlil qilinganda, atrofdagilar bilan psixologik aloqalar darajasiga e’tibor berishkerak. “Yolg’izlik shkalasidan” kelib chiqib ushbu aloqaning uch o‘lchamini baholash mumkin: 1. “Yaxshi ko‘rishadi” – emotsional komponent. 2. “Tushunishadi” – kognitiv komponent. 3. “Qabul qilishadi” – ijtimoiy komponent. Har bir o‘lchamga mos keluvchi savollar miqdori va ballar yig‘indisi teng emasligini hisobga olib, natijalar xolisligini ta’minlash maqsadida barcha o‘lchamlar uchun o‘rtacha arifmetik qiymatini hisoblab topishkerak. Uchinchi o‘lcham bo‘yicha ballarning yuqoriligi “tashqi” psixologik aloqalar o‘ziga xosligini belgilaydi va tashqi begonalashuvning mavjudligini aniqlash imkonini beradi. Birinchi va ikkinchi o‘lcham bo‘yicha ballarning yuqoriligi “ichki” psixologik aloqalar o‘ziga xosligini belgilaydi va ichki begonalashuvning mavjudligini aniqlash imkonini beradi. Yolg’izlikni o‘lchashning modifikatsiyalashtirilgan shkalasi bo‘yicha o‘tkazilgan tadqiqotlar, ushbu shkala natijalari va quyidagi ko‘rsatkichlar o‘rtasidagi korrelyatsiya yuqori ekanini ko‘rsatadi: shaxsga oid va o‘z – o‘zini baholash bilan bog‘liq xavotirlik, ajralib qolish va autism, depressiya, begonalashganlik va umidsizlik hislarining keskinlashgani. Yüklə 0,86 Mb. Dostları ilə paylaş:
|